Voor vele pianisten is een echte piano een lang gekoesterde wens voor de huiskamer, een vleugel is zelfs een nog grotere wens. Het is vandaag de dag echter niet altijd praktisch of betaalbaar om te investeren in een echte (vleugel)piano. Dat is het moment om eens na te denken over een digitale piano.
De digitale piano - een introductie
Het apparaat heeft een klavier met meestal 88 pianotoetsen, ingebouwde luidsprekers en een grote behuizing. De klank wordt niet, zoals bij een akoestische piano, voortgebracht met snaren in een klankkast, maar met chips. In principe kun je de klankopwekking technisch gezien vergelijken met die van een keyboard of synthesizer. Het verschil is dat in een keyboard en synthesizer het beschikbare geheugen een heleboel klanken moet bevatten (piano, strijkers, blaasinstrumenten, drums, gitaren etc.) terwijl bij een digitale piano het grootste deel van het geheugen echt voor de pianoklanken bedoeld is. Je mag dan ook verwachten dat de pianoklank van een digitale piano mooier is dan die van een keyboard.
Het begrip elektrische piano
De digitale piano wordt in de volksmond ook wel elektrische piano, elektronische piano of e-piano genoemd. Het zijn in deze context intussen wat gedateerde begrippen, wij noemen het liever een digitale piano. Enige verwarring kan ontstaan doordat in keyboards en synthesizers klanken zitten met als naam 'EPiano', hetgeen een elektrische/elektronische piano suggereert. Er zijn in de geschiedenis elektrisch-akoestische piano's gemaakt, denk aan de Fender Rhodes en de Yamaha CP-80 piano. Deze klonken niet als een gewone piano. Ook zijn er synthetische pianoklanken gemaakt met FM-synthese in de Yamaha DX-synthesizers. De digitale piano waar wij het over hebben zijn de instrumenten die zo precies mogelijk klinken als een akoestische piano.
Klankopwekking in een digitale piano: samples
Samples zijn de meest gebruikte methode van klankopwekking in een digitale piano. Samples zijn opnames van de individuele noten van echte piano's, waarbij die opnames vervolgens worden 'afgespeeld' als de gebruiker een klaviertoets indrukt. Het is een techniek zoals die ook al decennia wordt toegepast bij synthesizers en keyboards. Het is bij uitstek een methode die afhankelijk is van de hoeveelheid geheugen en de snelheid van de processor. Hoe meer geheugen, hoe beter de klank. Processoren worden elk jaar sneller, en geheugens worden groter, en dat is eigenlijk dé reden waarom digitale piano's geleidelijk aan steeds beter klinken.
Klankopwekking in een digitale piano: physical modeling
Physical modeling komt nog niet in alle piano's voor. Het merk Roland doet dit al wel. Bij physical modeling is er geen sprake van een geheugen vol met samples, maar van een stevige processor die een hoop berekeningen uitvoert. De totaalklank wordt dan letterlijk berekend door het gedrag van de verschillende piano-onderdelen na te bootsen, zoals de lengte van de snaar, het materiaal van de hamer en de grootte van de klankkast. Het grote voordeel is dat je een digitale piano krijgt die niet alleen klinkt als een echte piano, maar zich ook gedraagt als een echte piano.
Maximale polyfonie
De maximale polyfonie is eigenlijk geen twijfelpuntje meer voor de aankoop. Deze meerstemmigheid van een piano hangt onder andere af van het soort klankopwekking waar we het hierboven over hadden. Bij physical modeling is het genoeg als de 88 toetsen allemaal tegelijk kunnen klinken. Natuurlijk is dit in de praktijk onzinnig, tenzij je languit gaat liggen op je klavier. Bij samples ligt het verhaal iets anders. Daar kan het een noodzaak zijn om een polyfonie te hebben van 128 of zelfs 256. Je kunt bijvoorbeeld denken aan het spelen van dezelfde noot met sustainpedaal, in dat geval blijft de op dat moment spelende sample uitklinken terwijl dezelfde sample op een ander spoor opnieuw begint te spelen - die sample speelt dan tweemaal, zelfs als het maar kort duurt. Natuurlijk gaat het ook hier om extreme situaties. Als je de Turkse Mars van Mozart speelt, dan heb je daar geen polyfonie van 256 voor nodig. Spelen met sustain bij physical modeling werkt dus anders, daar is sustain een fysieke parameter die wordt meegenomen in het berekenen van de totaalklank. Tegenwoordig zijn de digitale piano's rijkelijk voorzien van polyfonie, welke klankopwekking er ook gehanteerd wordt.
Waar het om gaat: de piano in een digitale piano
De klank is altijd weer een belangrijk punt, misschien wel het enige belangrijke punt voor veel klanten. Het gaat bij een op samples gebaseerde piano eigenlijk altijd over een opname van een concertvleugel. Dat biedt een groot voordeel ten opzichte van een echte akoestische piano die thuis veelal staand (upright) zal zijn. Een vleugel klinkt veel rijker, groter en dieper, en dat is dus de piano die bijna iedereen wil hebben. En dan is het simpelweg rekenwerk: wat voor akoestische piano koop je voor duizend euro? Een wat oudere, staande piano. En wat voor digitale piano koop je voor duizend euro? Eentje met daarin de klank van een concertvleugel van een paar ton, vaak van een gerenommeerd merk als Yamaha, Bösendorfer, Steinway of Fazioli. Het zijn de merken waar menig pianist van gaat watertanden, en samples van dergelijke vleugels zorgen voor een uitstekende geluidskwaliteit!
Andere geluiden in een digitale piano
Niet zelden zitten er ook wat andere geluiden in een digitale piano. Het zijn extraatjes, en ze zijn ook echt niet altijd even goed vergeleken met de pianoklank. Het gaat vaak om klavierklanken, zoals elektrisch-akoestische piano's, synthetische piano's, vibrafoons, marimba's, orgels (jazz-orgels en kerkorgels), strijkers en koor. Wat je uiteindelijk aan andere geluiden erbij krijgt, is zeker ook afhankelijk van de prijs: de duurdere modellen bieden de pianist gewoon wat meer. Ook moet worden aangestipt dat als je die extra klanken combineert met bijvoorbeeld de pianoklank (dus tegelijk afspeelt), dat je gevraagde polyfonie dan ook omhoog schiet. Dat is dus ook een reden waarom digitale piano's van tegenwoordig een grote maximale polyfonie hebben.
Extra functies in een digitale piano
Wat je aan extra functies krijgt, loopt sterk uiteen. De ene piano is heel erg 'back to the basics', de andere piano biedt juist heel veel extra mogelijkheden. Naast de reeds genoemde extra geluiden zie je bij een digitale piano nog weleens een sequencer, waarbij de pianist het pianospel kan opnemen. Ook hebben heel wat digitale piano's de mogelijkheid om het klavier in twee helften te splitsen, waarbij elke helft hetzelfde deelgebied biedt. Dit is handig bij pianoles: de docent speelt iets voor, en de student speelt mee. Ook handig bij digitale piano's is dat ze veelal zijn voorzien van twee hoofdtelefoonaansluitingen. In een gehorige woning kunnen docent en student samen de pianoles doornemen zonder de huisgenoten te storen. Heel veel starters gebruiken juist voor pianoles een digitale piano!
Fysieke kenmerken van een digitale piano
Eén heel sterk punt van een digitale piano zijn de mogelijkheden tot transport. Een echte piano weegt zo'n 200 kilogram, en een vleugel is nog een flink stuk zwaarder dan dat. Die zet je eenmalig ergens neer en dan verplaats je er liever niets meer aan. Een digitale piano, zoals die wordt geleverd in de doos, is een klein bouwpakket, waarbij je zelf het onderstel aan het bovendeel moet monteren. De doos waar zo'n digitale piano in zit, is door het kleinere formaat een stuk beter te behappen. Natuurlijk weegt 't wat, maar lang niet de 200 kg van een staande piano. Moet zo'n digitale piano ergens boven in een slaapkamer staan? Breng dan de doos naar boven, open de doos en bouw de piano daar op.
Veel gestelde vragen over digitale piano's
Welke digitale piano kopen?
Het is in grote lijnen een kwestie van prijskaartje. Een duurdere digitale piano heeft een mooiere behuizing, betere versterking, meer klanken en mogelijkheden, en klinkt onderaan de streep gewoon beter. Zo gauw piano's voordeliger worden, zal er ook ergens op bezuinigd zijn, de vraag is dus vooral met welke bezuiniging je vrede kunt hebben. Dat is altijd een persoonlijke afweging. Als beginnende pianist hoor en voel je waarschijnlijk nog niet alle subtiele verschillen in klank tussen een goedkope en een dure digitale piano.
Zou ik toch niet beter die wat duurdere piano kopen?
We geven dikwijls het advies om ook in de toekomst te kijken. Een digitale piano koop je niet ieder jaar. De kans is groot dat zo'n piano wel een jaar of tien in de huiskamer staat. Dit heeft onder andere te maken met pianoles. Kinderen beginnen vaak rond hun zevende jaar met pianoles. Na een jaar of tien wil je misschien andere dingen doen, of je gaat het huis uit. Als je een model uitzoekt dat 500 euro duurder is, dan zou dat omgerekend 50 euro per jaar zijn. Stel jezelf de vraag of je er 50 euro per jaar voor over hebt om een betere piano in huis te hebben dan het model dat je eerst op het oog had! Naarmate je meer ervaring krijgt in het pianospel, ga je beter de verschillen horen en voelen tussen een goedkope en dure digitale piano. Dat kan een reden zijn om nu alvast een duurder model aan te schaffen.
Welke digitale piano voor beginners?
Qua piano maakt het eigenlijk niet veel uit. Als de klaviertoetsen voelen als echte toetsen, en als er een sustainpedaal is, dan heb je genoeg. Dat kan dus een dure piano zijn of een voordelige piano. De prijs is een veel grotere factor. Wie er 100% van overtuigd is dat pianospelen dé hobby gaat worden zou best, ook als starter, voor een duurdere piano kunnen gaan. Voor wie die overtuiging er (nog) niet is, is een voordeliger piano een veiliger keus.
Hoe groot is een digitale piano?
De breedte zal overeenkomen met die van een echte piano. De hoogte is bij de meeste digitale piano's minder - een klankkast is immers niet nodig voor de klank en er is geen groot metalen frame met snaren. Wel zijn er steeds meer digitale piano's die echt de form-factor van een staande piano hebben, met een hoge kast dus. De diepte varieert. Bij de meeste piano's is dit vergelijkbaar met een echte staande piano. Er bestaan ook zeer slanke modellen, erg handig voor wie klein woont. Een digitale piano in vleugelformaat is minder diep dan een echte vleugelpiano (een 'baby grand' buiten beschouwing gelaten). De extra ruimte in de behuizing wordt voor luidsprekers gebruikt.
Hoeveel kost een digitale piano?
Het loopt flink uiteen. Naarmate digitale piano's goedkoper worden, verandert vaak ook de vorm. Het kan bijvoorbeeld zijn dat dan een onderstel ontbreekt. Het zijn dan dus niet meer de meubels die juist zo mooi zijn, alhoewel het bij sommige modellen wel mogelijk is om later nog een bijpassend onderstel te kopen. De complete modellen met onderstel starten tussen de 300 en 400 euro. De allerduurste digitale piano's gaan voorbij de 6000 euro. Er is gelukkig heel veel keuze tussen deze uitersten!
Wat is een goede digitale piano?
Heel grofweg gesteld worden de piano's vanaf zo'n 1200 euro objectief goed. Dan krijg je dus een mooi meubelstuk met een mooie klank en krachtige speakers. Overigens: ook in deze prijsklasse bestaan er modellen die alleen uit een bovendeel bestaan, zonder onderstel dus.
Wat is het verschil tussen een goedkope piano en een dure digitale piano?
Er zijn drie belangrijke factoren: de behuizing, de klank en de functionaliteit. De behuizing van een dure digitale piano zal van goed massief hout zijn, bij een voordelige piano zal het geperst hout zijn met een fineerlaagje. Wellicht vind je dat geen probleem. De versterking zal bij een dure piano robuust zijn: een flinke versterker met goede woofers en tweeters. Bij een voordeliger piano zal dit wat kleiner zijn. Maar met
