Handpannen, ook wel hang drums, en tongue drums zijn nauw met elkaar verbonden. Toch zijn er wel enkele verschillen. De instrumenten zijn gebaseerd op de steeldrum, en hebben beide vaak 8 à 9 tonen georiënteerd in een cirkel. Deze zitten op een dusdanige volgorde dat ze puur op intuïtie gespeeld kunnen worden.
Geschiedenis van de handpan
De handpan is eigenlijk helemaal nog niet zo'n oud instrument. De eerste vertoningen op het internet kwamen pas rond 2007. De handpan is gebaseerd op de Hangdrum die rond het jaar 2000 uitgekomen is. Deze was ontworpen op basis van de steeldrum, die stamt uit de vroege jaren 30. Een handpan wordt gezien als een zogeheten idiofoon. Een idiofoon ('zelfklinkend', van het OudGriekse ἴδιος, ídios‚ zelf, en φωνή, phōnḗ, klank, toon) is een instrument dat geluid produceert door alleen zijn eigen trillingen, dus zonder hulp van luchtstroming, snaren of vellen.
Handpannen, Hang drums en Tongue drums: Wat is het verschil?
Het speelvlak van een handpan wordt met de hand gehamerd dit creëert vlakken. De naam zegt het al, dit instrument wordt bespeeld met de hand. Een handpan is vaak tussen de 50 en 60 cm in doorsnede en dus ook vrij groot. Een tongue drum heeft tongen, deze worden machinaal uitgesneden, en bespeel je met een mallet met een rubberen of siliconen bol. Met de hand bespelen is ook mogelijk maar aanzienlijk moeilijker dan op een handpan. De tongue drum is gemiddeld ook veel kleiner dan een handpan, met een diameter tussen de 20 en 50 cm.
Verschillende types
Handpannen heb je in een hoop verschillende kleuren vormen en maten. Zo heb je: een houten handpan, metalen handpannen, grote tongue drums, kleine tongue drums. Maar bijvoorbeeld ook buitengewoon dure en wat goedkopere varianten. Over het algemeen is de basis altijd hetzelfde. De grondtoon van de handpan bevind zich in het midden bovenop, en hieromheen zitten de verschillende noten.
Wat kost een handpan / tongue drum?
Een handpan en tongue drum schelen behoorlijk in prijs. Dit heeft vooral te maken met het feit dat een handpan groter is en het maken ervan een arbeidsintensief proces is, terwijl een tongue drum machinaal wordt gemaakt en vaak kleiner is. De prijs van een handpan begint bij ongeveer 900 euro en kan oplopen tot in de duizenden. Een tongue drum koop je voor een stuk minder: ze beginnen bij ongeveer 150 euro, maar kunnen ook oplopen tot wel 1300 euro.
Welke handpan / tongue drum moet ik kopen?
Dit is natuurlijk afhankelijk van enkele factoren. Voor beginners is het misschien beter om eerst te kijken voor een tongue drum, aangezien deze goedkoper is. Ook belangrijk is welke toonhoogte de handpan moet hebben. Dit is namelijk van enorme invloed op de klankkleur.
Is het moeilijk om een handpan te bespelen?
Nee, integendeel zelfs, een handpan bespelen is erg makkelijk. De handpan is hier speciaal voor ontworpen. Je bespeelt hem met de vingertoppen. Wanneer je de speelvlakken raakt, creëer je een korte warme klank. De grondtoon van de pan kun je spelen door de pan op zijn bovenzijde te raken, de omliggende tonen zijn zo gekozen dat deze altijd mooi met elkaar samen klinken en zijn op een intuïtieve manier georiënteerd.
Hoe bespeel je een handpan / tongue drum?
De handpan bespeel je met je handen (de naam zegt het eigenlijk al). Om een zo helder en vol mogelijke toon te spelen probeer je de handpan met de plek net onder de vingertop te raken. Wat hierbij belangrijk is, is dat je vinger ook snel het speelvlak weer verlaat. Wanneer je de vinger te lang op het speelvlak houdt, demp je het geluid namelijk en verliest de toon zijn volheid. Ook is het mogelijk de handpan te bespelen met een siliconen of rubberen mallet. Voor een tongue drum geldt eigenlijk hetzelfde als voor de handpan, alleen is deze zoals eerder genoemd een stuk lastiger om te bespelen met de hand. Daarom wordt het dus ook aangeraden om deze te bespelen met een siliconen of rubberen mallet.
Handpan stemmen
Het stemmen van een handpan is helaas niet mogelijk. Een tongue drum daarentegen valt wel te stemmen. Dit doe je door middel van het plaatsen van kleine, maar sterke magneten. Door het plaatsen van deze magneten vermindert de vibratie in de tong. Dit zorgt voor een andere toon, afhankelijk van de plaatsing van de magneet. Een handpan valt dus niet te stemmen met deze methode. Wanneer je deze magneten op de speelvlakken van de handpan zet, krijg je alleen maar een dof, ratelend geluid.
Hoe onderhoud je een handpan?
De handpan onderhouden is gemakkelijk. Na het spelen afdoen met een doekje en één keer in de drie weken schoonmaken met speciale handpan-olie. Met deze olie voed je het metaal van de handpan. Dit zorgt dat er geen roestplekken of scheuren ontstaan.
Zorg er ook altijd voor dat je de handpan op een droge plek bewaart. Doe je dit niet, dan verhoog je de kans op roest en schade aan je handpan.
Wat heb ik nodig om handpan te spelen?
Voor het spelen van de handpan heb je maar weinig nodig. Het instrument is namelijk zo gemaakt dat je geen voorkennis en toebehoren nodig hebt om hem te bespelen. Toch zijn er enkele handige accessoires, bijvoorbeeld een opberg tas/koffer, handpan olie en een statief. Of wanneer je dat prettig vindt: mallets om hem te bespelen. Voor de tongue drum geldt ook weer hetzelfde, alleen wordt het hier aangeraden om met rubberen of siliconen mallets te spelen.
Handpan-koffer
Om je waardevolle handpan of tongue drum te vervoeren, is het natuurlijk belangrijk dat je een goede percussie tas of koffer hebt waar deze in past. Hierdoor gaat hij langer mee en heb je minder kans op krassen of andere schade.
Wat voor muziek kun je spelen met een handpan?
Met een handpan kun je een breed spectrum aan muziek spelen. Alleen is hij wel voornamelijk geschikt voor kalme, rustgevende of spirituele muziek. Ook is hij goed te gebruiken bij bijvoorbeeld klanktherapie.
Tips voor het bespelen van een handpan
Doordat het bespelen van de handpan erg intuïtief is, kom je met een paar video's al een heel eind. Doe dit voornamelijk voor het verzamelen van tips die de ervaren handpan-spelers geven. Ook kun je verschillende workshops of trainingen volgen zodat je toch een snelle start hebt om het instrument goed te leren bespelen. Om vertrouwd te worden met je instrument, is het belangrijk dat je de handpan altijd met hetzelfde speelvlak naar je toe gericht houdt. En zoals met elk instrument moet je langzaam beginnen.
Veelgestelde vragen over handpannen, hang drums en tongue drums
Hoe bespeel je een handpan?
De handpan wordt bespeeld met de vingertoppen of met siliconen / rubberen mallets. Voor tongue drums geldt hetzelfde, maar deze is wel een stuk lastiger met de vingertoppen te bespelen.
Waar komt de handpan vandaan?
De handpan is gebaseerd op de Caribische steeldrum, maar komt van oorsprong uit Europa. In de vorm van de hang drum. De term handpan is voor het eerst op het internet verschenen rond 2007 toen het Amerikaanse bedrijf Pantheon Steel aankondigde dat ze aan een alternatief voor de hang drum werkten. Dit was nodig omdat het bedrijf PanArt, dat de Hang had ontworpen, deze naam gepatenteerd had.
Wat kost een handpan / hang drum?
De prijs van een handpan begint bij ongeveer 900 euro, maar kan oplopen tot in de duizenden. Een tongue drum is aanzienlijk goedkoper en heb je al snel voor 200 euro. Ook zijn er bijvoorbeeld compacte versies van de tongue drum, die al koopt voor zo'n 40-50 euro.
Waarom is een handpan zo duur?
Het maken van een handpan is arbeidsintensief. De pan wordt gestemd door de speelvlakken aan te slaan met een hamer, waarvoor het metaal eerst gloeiend heet gemaakt wordt.
