Wie ooit met een synthesizer heeft gewerkt en er zelf actief klanken mee heeft gemaakt, zal makkelijk enkele onderdelen kunnen benoemen. Denk aan de oscillator, envelope, LFO, filter en effecten. In een normale synthesizer zijn deze onderdelen geselecteerd door de fabrikant. Dat geldt ook voor de manier waarop alles onderling verbonden is. Maar het kan anders. Eurorack is een systeem van frames en modules waarmee je zelf bepaalt welke onderdelen er in jouw synthesizer zitten, en hoe ze (met patchkabeltjes) zijn gekoppeld.
Eurorack-modules
De meeste Eurorack-modules zijn niet zo groot: ze passen doorgaans in je hand. Bovendien kan een enkele module ook niet zo gek veel; vaak doen ze maar één ding. Daarin ligt wel de grote kracht. Zoals je van de simpele letters in het alfabet elk woord kunt maken, zo kun je van simpele Eurorack-modules grote en complexe synthesizers bouwen.
Eurorack: voor de DIY-muzikant
Samenwerking is het toverwoord bij Eurorack. Diverse modules moeten samenwerken, anders heeft het weinig zin. Die samenwerking verloopt met patchkabeltjes. Een noise-module zal een uitgangsconnector hebben waar ruis uitkomt. Met een patchkabeltje koppel je die uitgang aan de ingang van een filter: het resultaat is gefilterde ruis in de uitgang van de filtermodule. Stuur je die gefilterde ruis naar een audio-uitgang om naar te luisteren, of stuur je deze naar de toonhoogte van een oscillator? Dat is de vrijheid die je hebt. De echte Eurorack-fans hebben dan ook muren vol met modules. Honderden, met misschien wel vijfhonderd kabels. Dergelijke hoeveelheden heb je natuurlijk niet nodig als je net komt kijken, maar het zal duidelijk zijn dat je met meer modules ook meer kunt doen. Een systeem dat perfect is voor de DIY-muzikant, ofwel de doe-het-zelvers onder de synthesizer-fanaten.
Maak met modules een modulaire synthesizer
Het zelf uitzoeken van modules, en de flexibele wijze waarop ze worden verbonden, noemen we modulaire synthese. Een bekende synthesizer als de ARP 2600 noemen we semi-modulair, aangezien de verschillende patchbare modules door de fabrikant zijn gekozen en niet vervangbaar zijn. Modulaire synthese is niet nieuw, het bestond al voordat de Minimoog op de markt verscheen en synthesizers bij het grote publiek bracht. Voor die tijd was klanksynthese modulair en experimenteel, vaak in handen van onderwijsinstituten, en verre van handig voor rondreizende muzikanten. Tegenwoordig zijn het vooral de meer eigentijdse frames en Eurorack-keyboards die Eurorack ook handig maken voor de rondreizende muzikant.
Voordelen van Eurorack
Er zijn heel wat belangrijke voordelen te noemen. Allereerst de cool-factor. Het is toch een beetje de cockpit voor synthesizer-fans: muren vol met (draai)knopjes en lampjes. Noem het de jongensdroom van iedereen die ooit piloot wilde worden. Het tweede voordeel is dat je eigenlijk niet dichter op klanksynthese kunt zitten dan dit. Als je totale controle over je klank zoekt, tot ver buiten de grenzen van het conventionele, dan heb je Eurorack nodig. Als derde voordeel moet de prijs genoemd worden. Een enkele module hoeft niet zo heel duur te zijn, dus je kunt op je gemakje je voorraad modules laten groeien. Elke maand een module van een klein stukje salaris, en je hebt er na een jaar al twaalf. Een bijkomend voordeel van de prijs is dat het voor verjaardagen een makkelijk cadeautje is vanuit de mensen rondom een Eurorack-fan. Er is niet zoiets als 'te veel modules', en elke module is bruikbaar, zelfs als iemand zo'n module al had. Maar er is nóg een voordeel: uitwisselbaarheid. Je kunt modules van diverse merken combineren, het werkt allemaal prima samen.
Nadelen van Eurorack
Het is een experimenteel doe-systeem, je werkt met tastbare hardware. Vergelijk het maar een beetje met een bouwwerk van fysieke Lego; je kunt niet je hele werk opslaan als bestandje. Met de hand kun je noteren wat je doet, of je maakt er een foto van, veel anders is er niet. In dat opzicht is het niet vergelijkbaar met het opslaan van presets in een conventionele synthesizer. Nog een nadeel is dat je toch al gauw een flinke stapel modules nodig hebt voor wat leuke mogelijkheden. Voor een beetje redelijke Minimoog-replica ben je met Eurorack al gauw tussen de tien en twintig modules verder. Nog een nadeel is dat er niet zoiets is als polyfonie. Als je een polyfonie van vier wenst heb je al je modules minstens viermaal nodig, waarbij je er zelf voor moet zorgen dat alle instellingen overeenkomstig zijn, én je moet een verdeelmodule hebben die toetsaanslagen verdeelt over de identieke paden. Tegenover deze twee laatste nadelen staat wel dat veel Eurorack-bezitters zich bezigen met de wat minder conventionele klanklandschappen, en dan wegen die nadelen niet zo zwaar. Wie die Minimoog wil, kan beter een Minimoog kopen.
Frame, rack, case, power supply en andere benodigdheden
De signalen in een Eurorack-systeem noemen we CV (control voltage), een ingedrukte klaviertoets benoemen we met de term 'gate'. Zo'n CV-signaal kan werkelijk alles zijn: de frequentie van een oscillator, de attack-rate van een envelope, de cut-off van een filter. Dit alles is dus Eurorack-terminologie die niet bepaald bekend zal overkomen bij de meeste nieuwkomers in Eurorackland. Als klavier heb je dan ook iets nodig waarmee je CV- en gate-signalen kunt uitsturen. Er zijn her en der MIDI-keyboards en enkele synthesizers waarmee dat kan. Ook zijn er enkele synthesizers of Eurorack frame-klavieren waarin je Eurorack-modules kunt bouwen. Zo'n klavier zal waarschijnlijk ook connectoren hebben voor MIDI en USB, waarmee je dus een stukje communicatie krijgt met de wereld die je waarschijnlijk wél kent. Heb je niet zo'n luxe klavier, dan zul je een los Eurorack-frame moeten kopen om vervolgens je modules aan te sturen vanuit een klavier dat in ieder geval CV- en gate-outputs heeft. Let er ook op dat een case/frame (dit refereert aan hetzelfde) voeding heeft voor Eurorack-modules. Dit alles kan zo onderhand een beetje een technologische drempel zijn, en daarom is een speciaal 'Eurorack keyboard' ten zeerste aanbevolen voor starters.
Veelgestelde vragen over Eurorack-modules
Wat is Eurorack?
Met Eurorack-modules creëer je een synthesizer die eindeloos uit te breiden is. Je monteert de modules in een Eurorack-frame met voeding, en verbindt ze met patchkabels.
