Rechtsvormen voor muzikanten: vof, eenmanszaak of...?

Muzikanten die regelmatig samen optreden of op een andere manier (semi-)professioneel samenwerken, zoals bands, doen er verstandig aan om het samenwerkingsverband vast te leggen. Dat is het advies van ‘musiconoom’ Ton Lamers aan de muzikant. In dit artikel gaat hij in op voor de hand liggende rechtsvormen, namelijk de eenmanszaak en de vof, oftewel rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid.

Door gedrag
Eenmanszaak
Contract tussen vennoten
Niet alleen voordelen
Stille maatschap

Door gedrag

Wie samen in een band werkt, optreedt en geld verdient, treedt wettelijk als een ondernemer op. Ook al staat de band niet bij de Kamer van Koophandel geregistreerd dan nog bestaat er een rechtsvorm waarbij de bandleden aansprakelijk kunnen worden gesteld, omdat ze zich als een onderneming ‘gedragen’. De keuze voor een rechtsvorm is niet helemaal ongedwongen, omdat sommige rechtsvormen door ‘gedrag’ kunnen worden ‘opgericht’. Maar het is de vraag of de rechtsvorm, die als gevolg van gedrag ontstaat, wel de juiste is. Het is dus mogelijk dat bandleden als gevolg van het feit dat zij regelmatig als band optreden, met elkaar in een rechtsvorm zijn verbonden met alle juridische gevolgen van dien. Let wel op: een inschrijving in het Handelsregister is niet ‘constitutief’. Dat betekent dat de inschrijving geen rechtsgevolg heeft. De meeste ondernemers en rechtspersonen moeten zich weliswaar inschrijven in het Handelsregister, maar voor personenvennootschappen geldt dat hun gedrag leidend is bij de vragen hoe de rechtsvorm juridisch is vormgegeven.

Eenmanszaak

De eenvoudigste rechtsvorm is de eenmanszaak. De gedachte achter deze vorm van ondernemen is dat een natuurlijke persoon, een mens, zelfstandig een onderneming drijft. Een eenmanszaak kan wel personeel hebben. Het is dan nog steeds een eenmanszaak, omdat er sprake is van één ondernemer. In de eenmanszaak zijn de onderneming en de natuurlijke persoon één en dezelfde. De Kamer van Koophandel is sinds enkele jaren een enthousiast verspreider van de begrippen ‘zzp’er’ (zelfstandige zonder personeel) en ‘freelance’. Deze begrippen zijn eigenlijk onzinnig, omdat ze geen juridische status hebben. Dat is, hoewel het begrip eenmanszaak niet bepaald sexy is, wel waar het om gaat.

Contract tussen vennoten

Het wordt ingewikkelder als twee of meer personen samen een onderneming drijven. De bekendste samenwerkingsvorm van ondernemers is de vennootschap onder firma, de vof. De vof is te zien als een contract tussen de vennoten (de ondernemers). Zoals bij de meeste overeenkomsten kan ook de vof-overeenkomst vormvrij worden gesloten. Dat wil zeggen, een vof kan dus zelfs bij mondelinge overeenkomst worden opgericht. Sterker nog, ze kan door gedrag ontstaan. Als twee of meer muzikanten regelmatig onder een gezamenlijke naam optreden dan drijven zij een onderneming en is er al sprake van een vof. Het wettelijke kenmerk van een vof is namelijk dat men onder een gemeenschappelijke naam naar buiten treedt en dat is onder bands bepaald niet ongebruikelijk. Een bijzonder kenmerk van de vof is dat de vennoten, de bandleden, hoofdelijk zijn verbonden. Dat is het gevolg van het feit dat de vof eigenlijk een ‘verzameling ondernemers’ is die, zich door onder een gemeenschappelijke naam te opereren, zakelijk met elkaar hebben verbonden. De onderneming (de band) is dus niet los te zien van de ondernemers (de bandleden). Dat heeft dus een hoofdelijke verbondenheid tot gevolg. Schulden van de band (samenwerkingsverband) uit welke oorzaak dan ook en door welk bandlid (vennoot) dan ook veroorzaakt, kunnen door de schuldeisers voor de volle omvang op alle bandleden in privé worden verhaald. Het is dus niet zo dat bijvoorbeeld een schuldeiser op de vennoot van een vierpersoonsvennootschap (band bestaande uit vier muzikanten) slechts 25 procent van de schuld kan verhalen, maar hij is vrij in de keuze op welke vennoot hij de volle 100 procent verhaalt. Deze vennoot heeft dan wel zogenaamd regres op de andere vennoot, maar als deze laatste persoon geen geld heeft (onvermogend) dan heeft de eerste vennoot gewoon pech.

Niet alleen voordelen

Vanuit kringen van boekhouders en accountants wordt het gevaar van de hoofdelijke verbondenheid in een vof niet zelden gebagatelliseerd. Het gevaar zit echter in een klein hoekje. Er zijn twee bekende voorbeelden. Ten eerste zal de Belastingdienst de bandleden weten te vinden als de band (de vennootschap) met als motto: ‘ach, we zijn maar een amateurband en het gaat niet om veel geld’, niet aan zijn verplichtingen heeft voldaan. Ten tweede is er het gevaar dat een bandlid geheel per ongeluk schade veroorzaakt die in verband staat met een optreden. Zoals tijdens het inladen na een optreden met een flightcase iemand van het publiek aanrijden die onder invloed ergens loopt waar hij of zij niet zou moeten lopen. Reken er dan maar op dat de WA-verzekering van de muzikant niet zal uitkeren, want WA-verzekeringen dekken uitsluitend schades in de particuliere sfeer en nu de muzikant aan het optreden is geweest was hij ‘ondernemer’. Bovendien zal de ziektekostenverzekeraar van de aangereden fan de muzikanten (vennoten) weten te vinden. Een vof heeft zeker niet alleen nadelen. De voordelen moeten vooral worden gezocht in het fiscale perspectief. Een VOF kan dus door gedrag worden opgericht. Het is toch beter om een dergelijke belangrijke overeenkomst schriftelijk vast te leggen. Dat kan op twee manieren. Ten eerste kan men zelf een vof-overeenkomst opstellen. Een dergelijk contract wordt een onderhandse akte genoemd. Het internet staat er vol mee en boekhouders hebben doorgaans wel een model voorhanden. Het nadeel is dat in het geval van zo’n onderhandse oprichting van een vof de vennoten doorgaans verstoken blijven van deskundig juridisch advies. Dat laatste is van groot belang, omdat de gevolgen van een vof groot zijn. Het is daarom beter een vof bij authentieke akte op te richten. Een authentieke akte is verleden door een notaris en dat heeft als voordeel dat de vennoten kunnen rekenen op een inrichting van de overeenkomst die het beste bij hun onderneming past. Bovendien denkt de notaris met je mee als het om de vraag gaat of het verstandig is om een vof op te richten.

Stille maatschap

Een bekende variant op de vof is de maatschap. Ik ken enkele bands die een maatschap zijn. De oorspronkelijke gedachte hierachter is dat de ‘maten’ niet hoofdelijk met elkaar waren verbonden omdat de maatschap ‘stil’ was. Met stille maatschap werd en wordt bedoeld dat het publiek eigenlijk aan de buitenkant niet kon zien dat bepaalde ‘maten’ samen een onderneming drijven. Deze vertoning is natuurlijk een fopspeen, want het typische kenmerk van een band is dat men onder één gemeenschappelijke naam naar buiten treedt; zelfs als dat de naam van één van de bandleden is, bijvoorbeeld de ‘Davy de Wit Band’. Ook al staat op papier dat een maatschap is opgericht, als men zich als een vof gedraagt, dan zijn de maten/vennoten hoofdelijk verbonden. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat ik paniek zaai, maar ik wil voorlichting geven zodat muzikanten in een steeds professioneler wordende markt zelf goede keuzes voor de toekomst kunnen maken.

Lees ook mijn artikel over het oprichten van een stichting. Als je daarna nog steeds een onrustig gevoel hebt, wordt het tijd om nader juridisch advies in te winnen.

Zie ook

» Contracten voor muzikanten – Leer de basis van het contractenrecht
» Band als stichting – Slim idee voor muzikanten?
» Muzikanten & Belastingaangifte – Praktische adviezen
» Tien manieren om als muzikant geld te verdienen
» Je fanbase opbouwen als muzikant
» Kleine ondernemersregeling verandert – Gevolgen voor muzikanten
» Stimuleer je muziekcarrière met 5 gewoontes
» SoundCloud Pro, is het de moeite waard?
» Hoeveel durf jij te vragen voor een gig?
» Liedjes verkopen! – Over labels, publishers en credits
» Wat is Buma/Stemra en waarom lid worden?
» Professioneel muzikant worden: 5 must do’s
» DJ-optredens professioneel aanpakken
» Gratis optreden als DJ… doen of afwijzen?

Reacties gesloten...