Mixen & masteren van muziek – Leer het hier!

Goed, je hebt muziek opgenomen of op een andere manier audio-tracks gemaakt. Nu stap twee: mixen en masteren. Ofwel, je brengt alle geluidssporen bij elkaar en je zorgt dat ze samen goed klinken. Ook vinden muzikanten, geluidstechnici en producers het vaak belangrijk dat de sound van een nummer goed past bij het geluid van hun andere songs, én dat de muziek optimaal klinkt uit elke geluidsinstallatie en op ieder muziekplatform. Een aardige uitdaging! Gelukkig vinden zowel beginners als gevorderden een schat aan informatie in dit blog over mixen en masteren. Heb je vragen of tips? Laat onder het blog een reactie achter.

• Mixen – wat komt erbij kijken?
• Een DAW gebruiken – plugins, sends en meer
• Volume – compressie, limiting en meer
• Stereo-geluid – een ruimtelijke klank
• Equalizing – spelen met frequenties
• Andere audio-effecten – reverb, delay, chorus
• Masteren – wat is dat?
• Hardware optimaliseren – snelheid, stabiliteit en luisterpositie
• De juiste producten kiezen – DAW-software, audio interface en meer

Mixen – wat komt erbij kijken?

Als je het woord ‘mixen’ – ofwel ‘mengen’ – heel letterlijk neemt, zou je kunnen denken dat je gewoon alle muziek in de juiste verhouding bij elkaar gooit totdat je een lekkere mix hebt. Dat is misschien bij het bereiden van voedsel het geval, maar bij geluid mixen is dat nog maar het begin. Tenminste, als je een beetje dichter in de buurt wilt komen van die geweldig klinkende, professioneel geproduceerde songs van jouw favoriete artiest op Spotify of YouTube. Enkele andere belangrijke tools bij het audio mixen in DAW-software zijn namelijk de compressor, de equalizer, reverb- en delay-effecten en het gebruik van stereo. Verderop in dit blog vind je meer informatie over deze gereedschappen!

Een DAW gebruiken – plugins, sends en meer

Een DAW is een Digital Audio Workstation. Iedere moderne professionele muziekstudio en elke amateur home-studio werkt met dit type software. Het is namelijk de digitale vervanging van de analoge taperecorders, mengpanelen en stapels effect-apparatuur van vroeger. Of nou ja, het kán een vervanging ervan zijn, want in praktijk gebruik je vaak een combinatie van hard- en software. Hulp nodig bij de aanschaf van passende software en hardware? Lees verder bij het kopje ‘De juiste gear kiezen‘. Het gebruik van de basisfuncties van een DAW zul je waarschijnlijk snel onder de knie hebben, maar je zult er versteld van staan hoeveel mogelijkheden er nog meer zijn. En dan hebben we het nog niet eens over de ingebouwde effecten (straks meer daarover). Zo kun je jezelf in de toekomst een hoop tijd en moeite besparen door je eens te verdiepen in mix-bussen, inserts en aux sends. Dat klinkt misschien erg technisch en geavanceerd, maar ook als je nog niet zo lang bezig bent met het mixen in een DAW, zul je tot de conclusie komen dat dit erg nuttige tools zijn.

Volume – compressie, limiting en meer

Er zijn weinig dingen die zo belangrijk zijn bij het mixen als de beheersing van het volume. Het begint natuurlijk met iedere track (grofweg) het juiste geluidsniveau geven, zodat bijvoorbeeld niet de gitaar ontzettend hard staat en de drums nauwelijks te horen zijn. Een handig trucje – met name voor de beginner – is het na-apen van een bestaand nummer (in een vergelijkbaar genre) dat je erg goed vind klinken. Probeer de verhoudingen van de instrumenten ongeveer gelijk te krijgen met het nummer van die artiest. (Die na-aperij kun je ook toepassen in de rest van het mix-proces. Heel leerzaam!) Toch komt er bij volume meer kijken dan alleen de volume-faders van de verschillende sporen goed zetten. Als het drum-spoor bijvoorbeeld te sterke wisselingen heeft in volume, zal het moeilijk zijn om deze track goed te mixen met de rest van de muziekinstrumenten: op het ene moment klinken de drums te zacht, op een ander moment weer te hard. Een van de tools die daar goed bij van pas komt, is de compressor. Maar ook ‘automation’ is een veel gebruikt instrument bij het temmen van de geluidsniveaus.

Stereo-geluid – een ruimtelijke klank

Bij mono-geluid laten beide luidsprekers (of oorschelpen) exact hetzelfde horen. Maar bij stereo is het geluid dat uit de linker speaker komt gedeeltelijk anders dan het geluid uit de rechter speaker. Stel dat je de achtergrond-zangers sterker uit de rechter luidspreker laat klinken dan uit de linker, dan lijkt het dus alsof dat koortje rechts van je staat. Een ruimtelijk effect! Je hebt dan als luisteraar meer het gevoel ‘alsof je erbij staat’. Doorgaans worden de bas(gitaar), bassdrum, en het lead-instrument of de lead-zang in het midden ‘gepand’, terwijl de andere instrumenten links of rechts van het midden worden gepand. Dit kan een klein stukje van het midden zijn, maar ook heel ver, afhankelijk van het effect dat je wilt bereiken. Houd er wel rekening mee dat muziek ook vandaag de dag nog vaak op een mono-speaker beluisterd wordt (denk bijvoorbeeld aan kleine Bluetooth-speakers). Check dus altijd of je stereo-mix ook in mono overeind blijft. Nu zijn dat maar vuistregels, en je mag doen wat je wilt. Wel kunnen we aanbevelen om eens te luisteren naar opnames van andere, hedendaagse artiesten en de kunst van hen af te kijken, om zo je songs maximale impact te geven. Overigens zijn er ook diverse andere manieren om een ruimtelijke klank te bereiken, zoals met reverb, chorus en equalizer.

Equalizing – spelen met frequenties

Met de volumeknop zet je het totaalvolume van het geluid hoger of lager, maar met een equalizer (‘EQ’) doe je dit voor specifieke frequenties of frequentiegebieden. Voorbeelden: je vindt dat de lage tonen van de bassdrum te sterk aanwezig zijn, of je vindt de saxofoon te schel klinken. Dan wil je dus alleen de lage frequenties of alleen de hoge frequenties aanpassen. Een zeer eenvoudige equalizer – zoals op een geluidsinstallatie – heeft enkel bas, treble en eventueel mid. In zo’n geval is het geluid in twee of drie grote stukken verdeeld. Maar bij het mixen in je studio zul je er achter komen dat je meestal een fijnere verdeling nodig hebt. Misschien dat alleen de állerlaagste frequenties van de bassdrum te hard klinken: dan wil je dus dat specifieke frequentiegebiedje aanpakken. Zou je namelijk alle lage frequenties omlaag draaien, dan verliest de bassdrum (én heel je nummer) zeer waarschijnlijk zijn impact. Op dezelfde manier gaat de saxofoon waarschijnlijk heel dof klinken als je zomaar alle hoge frequenties omlaag trekt. De equalizer is daarnaast een goede tool om ervoor te zorgen dat instrumenten elkaar niet in de weg zitten en zo de ‘modderigheid’ uit je mix te halen. Door bijvoorbeeld de laagste frequenties van de gitaar omlaag te draaien, krijgt de basgitaar meer ‘ruimte’. Pas wel op dat je niet te veel weghaalt, want dan kan de gitaar weer te iel gaan klinken.

Andere audio-effecten – reverb, delay, chorus

Een van de bekendste audio-effecten is de reverb, wat in het Nederlands nagalm wordt genoemd. Het verschil met een delay is dat de nagalm heel vloeiend klinkt, terwijl je bij een delay nog duidelijk de afzonderlijke echo’s kunt horen. Beide effecten kunnen kort of lang zijn, maar ook op diverse andere manieren worden aangepast. De nagalm in een douche bijvoorbeeld, is totaal anders dan de nagalm in een grote kerk. Het ene klinkt hol en blikkerig, terwijl het andere breed en vol klinkt. Een effect dat verwant is aan de delay – maar heel anders klinkt – is de chorus. Net als de delay, maakt de chorus één of meer vertraagde kopieën van het geluid, maar brengt daarbij ook minieme variaties in toonhoogte aan, wat het effect benadert van meerdere muzikanten die samen dezelfde partij zingen of spelen. Want geen enkele muzikant zal exact hetzelfde doen; dit is wat bijdraagt aan de rijke klank van bijvoorbeeld een koor (vandaar ‘chorus’).

Masteren – wat is dat?

Wat is het verschil tussen masteren en mixen? Het belangrijkste verschil is dat een ‘mixing engineer’ alle losse tracks (sporen) individueel bewerkt en samen zo goed mogelijk laat klinken, terwijl de ‘mastering engineer’ alleen de uiteindelijke stereo-mix optimaliseert. Bij het masteren wordt de track op verschillende manieren bewerkt om bijvoorbeeld goed te passen bij de sound van de andere nummers op het album. Maar het is minstens zo belangrijk om ervoor te zorgen dat het nummer optimaal klinkt in zo veel mogelijk situaties: van goedkope oordopjes tot high-end speakers, en van radio-uitzending tot cd. Regelmatig worden nummers ook specifiek voor een bepaald doel gemasterd, bijvoorbeeld om zo goed mogelijk te klinken op Spotify.

Hardware optimaliseren – snelheid, stabiliteit en luisterpositie

Okee, je hebt DAW-software gekocht, een audio interface, speakers, hoofdtelefoon… (meer daarover hieronder), maar hoe haal je hier het maximale uit? Om te beginnen moet je je afvragen op wat voor systeem je deze spullen gaat aansluiten/installeren. Verdiep je dus in de voor- en nadelen van onder andere Windows- en Mac-computers. De verschillen zijn misschien niet meer zo groot als vroeger, maar wellicht wel belangrijk voor jouw situatie. Daarnaast wil je natuurlijk dat het systeem optimaal draait: vertragingen in het geluid (‘latency’) kunnen je werk een stuk minder plezierig en minder efficiënt laten verlopen. Los dit soort zaken op voordat je straks je computer uit het raam wilt gooien! Een heel andere vorm van optimalisatie is de plaatsing van de studiomonitoren. Wanneer deze op de verkeerde plek staan, krijg je een onjuist beeld van je mix. Zo kan het lijken alsof de bas te sterk aanwezig is, waardoor jij flink aan de basfrequenties in de equalizer gaat draaien. Vervolgens beluister je het nummer in de auto of woonkamer en kom je tot de ontdekking dat je veel te veel hebt weggehaald. Kortom, je monitor-speakers gaven een verkeerd beeld. En naarmate je gehoor meer getraind raakt en je dus kritischer wordt, kom je erachter dat de juiste luisterpositie nog maar een deel van het probleem is. Je moet namelijk ook rekening houden met het feit dat de diverse oppervlakken in je studio-ruimte (muren, vloer, bureau etc.) het geluid kunnen kleuren. Met onder andere absorbers en diffusors kun je dit probleem oplossen, en maak je je studio zo ‘neutraal’ mogelijk.

De juiste gear kiezen – DAW-software, audio interface en meer

Wat heb je minimaal nodig om geluid te mixen? Heel weinig! Een computer heb je waarschijnlijk al, waarna het een kwestie is van DAW-software installeren. Voor weinig geld heb je al een heel leuk instap-pakket. De gemiddelde ‘Intro’- of ‘Lite’-versie van zulke software bevat meestal alles wat je als beginner nodig hebt. Beperkingen zijn dan bijvoorbeeld een kleiner aantal sporen en minder effecten, of het feit dat je geen opnames kunt maken. Dat laatste is overigens minder een probleem als je alleen maar ‘in the box’ werkt, ofwel als je alleen maar met digitale (‘virtuele’) instrumenten werkt. Meestal wordt een DAW trouwens geleverd met een pakket(je) plugins: dit kunnen virtuele instrumenten zijn – bijvoorbeeld drums, bassen, piano’s, synths – maar ook effecten, zoals reverb en compressie. Het mooie is dat je plugins ook los kunt aanschaffen. Op die manier is je DAW eindeloos uit te breiden. Kijk wel even met welke ‘formaten’ je DAW compatibel is; een bekend formaat is VST.

Welke hardware heb ik nodig?

Bij het mixen kun je het geluid gewoon beluisteren via de speakers van je laptop, maar via zulke kleine luidsprekertjes krijg je natuurlijk geen goed beeld van de mix. Een koptelefoon is dan al een hele verbetering. Helaas is ook de audio-chip van de computer niet geweldig van kwaliteit. Gebruik je een externe audio interface, dan zul je duidelijk het verschil in kwaliteit horen. Daarnaast kun je een audio interface meestal gebruiken om goede kwaliteit opnames te maken. Heb je echter – nu of in de toekomst – geen behoefte aan opname-mogelijkheden, dan zou je ook kunnen kiezen voor een DAC (een ‘Digital/Analog Converter’). Deze is puur gemaakt om veel betere geluidskwaliteit te bieden dan de geluids-chip van je computer, en heeft meestal weinig andere opties. Sommige hebben alleen een kleine koptelefoon-uitgang, andere ook professionelere line-uitgangen voor je speakers. Over luidsprekers gesproken: om een zo goed, neutraal mogelijk beeld van je mix te krijgen, is het van belang om te werken met studiomonitor-speakers. Dit zijn speakers die het geluid zo min mogelijk kleuren, in tegenstelling tot normale computer- of huiskamer-boxen, die bijvoorbeeld gemaakt zijn om lekker ‘warm’ te klinken, ‘fel’, of met een extra stevige bas. Om dezelfde reden kun je het beste kiezen voor een studio-hoofdtelefoon in plaats van een gewoon model.