Hoe moet ik een ukelele stemmen?

Stel, je hebt onze Keuzehulp Ukelele gelezen en daarna een ukelele aangeschaft. Maar… de akkoorden klinken nog niet helemaal zuiver. Hoe weet je of de ‘uke’ goed gestemd is? En hoe kun je zelf de ukelele stemmen met behulp van een tuner? In dit blog leg ik het precies uit! Dan brengen de vrolijke hoge klanken van dit kleine snaarinstrument hopelijk weer een goed gestemde glimlach op je gezicht.

Standaard ukelele-stemming

De meeste mensen hebben een sopraan- of concert-ukelele. Deze worden gewoonlijk gestemd op de noten G – C – E – A. Dit is op volgorde van de eerste naar de vierde ukelele-snaar, waarbij de A de snaar is die het dichtste bij de vloer is. Heb je een ander formaat ukelele of ben je geïnteresseerd in alternatieve stemmingen? Ga dan naar de laatste alinea van dit artikel.

Ukelele stemmen met een tuner

Wanneer je net begint en je gehoor nog niet zo gewend is aan de toonhoogtes, is het verstandig om de snaren te stemmen met een chromatisch stemapparaat. De zogeheten clip-on tuner is het meest praktisch voor de ukelele, omdat deze gemakkelijk vast te maken is op de kop. Sommige tuners gaan direct aan, andere zul je nog even aan moeten zetten. Let erop dat bij de sopraan- en concert-ukelele de eerste snaar (de G) hoger klinkt dan de tweede en derde snaar (de zogenaamde ‘re-entrant tuning’). Vooral voor gitaristen zal dit niet zo intuïtief zijn, omdat ze gewend zijn dat een eerste snaar juist het laagst klinkt. Meer informatie over tuners vind je in de Keuzehulp Stemapparaat.

Het stemmen van de ukelele

Je moet bij elke snaar van de ukelele twee dingen doen: de juiste toon vinden en deze ‘fijnstemmen’. Let op dat je de mechanieken niet langere tijd de verkeerde kant op draait. Je merkt dit vanzelf, want ukelele-snaren horen nooit zeer strak of zeer slap te staan. Dus als de spanning extreem hoog of laag wordt, draai je waarschijnlijk de verkeerde kant op!

De juiste toon vinden

Begin met het aanslaan van de eerste snaar (de G-snaar). De tuner laat zien welke toon hij op dit moment hoort. Staat de G in beeld? Dan zit je al een heel eind goed! Maar zie je bijvoorbeeld de F of de F#/Gb? Dan moet de toon een stukje omhoog (= de snaar strakker zetten) totdat de G in beeld staat. In onderstaand rijtje kun je zien waarom: deze tonen staan iets onder de G. Staat echter de A in beeld? Dan moet de toon juist omlaag (= de snaar slapper zetten), omdat de A boven de G staat. Kortom, je draait altijd omhoog of omlaag naar de dichtstbijzijnde toon, maar – zoals gezegd – let erop dat de snaar niet heel slap of heel strak gaat staan, want dan ga je waarschijnlijk de verkeerde kant op.

Uitleg: in bovenstaand rijtje heb ik alle twaalf tonen uit de Westerse muziek op een rijtje gezet. Maar op een normaal muziekinstrument, waaronder de ukelele, zitten natuurlijk veel meer dan twaalf tonen. Dit komt omdat die twaalf tonen steeds herhaald worden. Denk maar aan een lage mannenstem en een hoge vrouwenstem die samen dezelfde melodie zingen: de tonen zijn precies hetzelfde, maar worden op een andere hoogte gezongen – in een ander ‘octaaf’, zoals dat heet. Zie voor meer informatie ons blog over noten lezen.

Fijnstemmen

Als het goed is, staat inmiddels de G in beeld en is de snaar niet extreem slap of strak gespannen. Dan heb je dus de juiste G te pakken en is het tijd voor het fijnstemmen. De tuner laat door middel van bijvoorbeeld een wijzertje zien hoe zuiver de G is. Staat het wijzertje iets naar links, dan draai je met het stemmechaniek de toon een beetje omhoog door de snaar iets strakker te zetten. Wijst hij naar rechts? Dan zul je de toon omlaag moeten draaien door de snaar juist iets slapper te zetten. Zodra de wijzer perfect in het midden staat, is de snaar goed gestemd. Je kunt nu bovenstaande handelingen (de toon vinden + het fijnstemmen) herhalen voor de andere drie snaren.

Hoe controleer ik of de ukelele goed gestemd is?

Na de vierde snaar kun je controleren of je ukelele goed gestemd is. Test dit door enkele akkoorden te spelen. Klinkt hij nog niet helemaal lekker? Dan is het slim om alle snaren nog een keer na te lopen. Je zult gauw merken dat je er handigheid in krijgt en dat stemmen eigenlijk niet zo moeilijk is. Houd er wel rekening mee dat nieuwe snaren iets meer tijd nodig hebben om te wennen aan hun toonhoogte. Dus dan ben je iets langer bezig om ze op stemming te krijgen. Door de snaren lichtelijk op te rekken, kan je zorgen dat het vlugger gaat. Wanneer er grote schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid zijn, kan het zijn dat de snaren op je ukelele sneller vals klinken dan normaal.

Alternatieve stemmingen

Er worden diverse stemmingen gebruikt voor verschillende formaten. De meest gebruikte stemmingen staan hieronder in een tabel weergegeven. Het is verstandig om eerst gewend te raken aan de standaard stemming. Wil je experimenteren met een alternatieve stemming van je ukelele, dan kan dit altijd nog. Er zijn wel twee uitzonderingen op deze regel: de alternatieve stemmingen van de sopranino en tenor. Deze kunnen van pas komen als je liever de bekendere sopraan/concert-stemming gebruikt. Goed om te weten: gitaristen kennen de stemmingen van de guitalele en tenor ukelele vast al wanneer ze wel eens met de capo op de vijfde fret spelen. Bassisten hebben het helemaal makkelijk. De bas-ukelele wordt net zo gestemd als een standaard vier-snarige basgitaar.

* De cijfers geven het ‘octaaf’ aan. Een G4 bijvoorbeeld, is dezelfde toon als een G3, maar dan hoger.
** Net als de sopraan en concert heeft de sopranino/piccolo een eerste snaar die hoger is dan de tweede en derde snaar.
*** Je moet dan wel een snarenset voor sopraan- of concert-ukelele kopen.
**** Je hebt in dit geval een snarenset nodig voor tenor-ukelele (ook wel aangeduid met ‘low G’).
***** Met name in oudere boekjes, maar ook in bepaalde landen, kom je de ADF#B-stemming tegen. Deze zorgt voor een wat feller, meer typisch ‘Hawaiiaans’ geluid. Je kunt hier een gewone GCEA-snarenset voor gebruiken of – voor wat minder strakke snaren – een speciale ADF#B-set.

Afstellen

Heb je het idee dat je ukelele nog niet optimaal klinkt of speelt en wel een afstelbeurt kan gebruiken? Als je zelf niet de kennis of vaardigheden in huis hebt, kun je terecht bij onze gitaar-specialisten. Zij hebben ook ervaring met ukeleles!

En nu ukelele spelen!

Ga naar ons blog Ukelele leren spelen in 3 stappen!

Zie ook

» Chromatische clip-on stemapparaten
» Ukelele-snaren
» Alle ukeleles & accessoires

» 5 fascinerende feitjes over de ukelele
» Ukelele vasthouden – Wat is de beste houding?
» 5 technieken om je ukelele beter te laten klinken
» Ukelele-snaren: materiaal, dikte en lengte
» Ukelele leren spelen in 3 stappen
» Ukelele-ritmes spelen – Je leert het hier!
» Wat is de beste ukelele voor mij?
» Ukelele voor gitaristen: de 4 belangrijkste ukelele-akkoorden
» Guitalele leren spelen & stemmen – Dat doe je hier!
» Verschillen tussen de ukelele, mandoline en banjo
» Banjo: geschiedenis, soorten en speelstijlen

Danny | Bax Music

Danny is in 2014 begonnen bij Bax Music als copywriter. Zijn specialisaties zijn gitaren en andere snaarinstrumenten. Sinds 1993 heeft hij veel ervaring opgedaan als gitarist, zanger, songwriter en bassist in diverse bands en projecten.

5 fascinerende feitjes over de ukelele Ukelele leren spelen in 3 stappen Ukelele-snaren: materiaal, dikte en lengte Welke maat ukelele moet ik kopen? 4 verschillen tussen de ukelele en de gitaar Gitaar in Drop D stemmen: hoe en waarom