Besnaren en afstellen van een Floyd Rose tremolo

Wil je een elektrische gitaar met tremolo die zelfs na een flinke duikvlucht nog goed op stemming blijft? Dan zoek je een Floyd Rose-stijl tremolo. Zo’n speciaal ‘double locking’ systeem kan er imposant en ingewikkeld uitzien. We laten je daarom het principe van dit type gitaarbrug zien en vertellen je hoe je een gitaar met double locking tremolo besnaart, stemt en intoneert.

Wat is een tremolo? | Hoe werkt een Floyd Rose | Besnaren en stemmen | Alternatief besnaren | Tremolohoek afstellen | Tremolo blokkeren | Intoneren | Snaaractie afstellen | Soorten Floyd Rose | Links

Wat is een tremolo?

Een tremolo is een gitaarbrug die je door middel van een hendel ofwel tremolo-arm in zijn geheel kunt laten kantelen. Zo kun je de snaarspanning en dus de toonhoogte beïnvloeden. Door bijvoorbeeld de brug naar voren richting de kop te laten kantelen, haal je de spanning van de snaren af waardoor de toon omlaag gaat. Overigens heeft Leo Fender dit type brug destijds verkeerd benoemd, want een tremolo-effect is een verandering van het volume. Wanneer je de toonhoogte verandert, spreken we van vibrato. Een tremolo-brug is dus eigenlijk een vibrato-brug.

Zwevende tremolo

Veel vintage-stijl tremolo’s zoals die van een Fender Stratocaster kantelen vaak maar één kant op. Laat je de tremolo-arm los, dan komt de brug vanzelf weer terug tegen de body aan. Dit gebeurt dankzij de veren aan de achterkant van de body van de gitaar. Bij sommige tremolo-systemen kun je de brug ook nog naar achteren kantelen. Dan trek je de snaren aan en gaat de toon omhoog. Een dergelijk systeem noem je een zwevende tremolo. Om ervoor te zorgen dat de brug na het kantelen weer terugkomt in zijn originele positie, dient de spanning van de veren gelijk te zijn aan de spanning van de snaren.

Floyd Rose tremolo

Bij het gebruik van een tremolo verandert de snaarspanning. Hierdoor ontstaat er frictie bij het brugzadel, de topkam en de wikkelingen van de snaren rond het stemmechaniek. Dit kan zorgen voor een ontstemde gitaar zoals het bekende probleem bij vintage-stijl tremolo’s. De oplossing van Floyd Rose, in de jaren 70, was om de snaren bij de topkam en in de brugzadels vast te klemmen. Dit systeem wordt een double locking tremolo genoemd. (Een variant hierop is de single locking tremolo. Hierbij vergrendel je de snaren slechts aan één kant: aan de brug-kant of aan de topkam-kant, met een locking nut.) Om tevens frictie in het kantelpunt van de brug te verminderen, kreeg de Floyd Rose-brug maar twee ophangpunten, ofwel studs. Dit in tegenstelling tot de zes schroeven van een vintage-stijl tremolo. Deze double en single locking tremolo’s kunnen zowel zwevend als niet-zwevend worden afgesteld.

Hoe werkt een Floyd Rose?

Om het principe van de Floyd Rose tremolo uit te kunnen leggen, volgen hier eerst enkele benamingen van de belangrijkste onderdelen.

Wanneer je de snaren in de topkam vastklemt, is het niet meer mogelijk om de gitaar via de stemmechanieken te stemmen. Om toch de snaarspanning te kunnen aanpassen, heeft elke snaar een rond schroefje bovenop de brug tot zijn beschikking. Wanneer je deze fijnstemmer met de klok mee draait, duw je de lange klemschroef omlaag. Deze schroef klemt de snaar in het brugzadel vast. Door het met de klok mee draaien kantelt het zadeltje, wordt de snaar strakker gespannen en gaat de toon omhoog. Het bereik van een fijnstemmer is zo’n 1.5 tot 3 hele tonen, afhankelijk van de snaar.

Verder is het bereik van de double locking tremolo een belangrijk onderwerp. Bij een double locking tremolo verander je alleen de spanning van het stuk snaar tussen de topkam en het brugzadel. Dit betekent dat er een korter stukje snaar is dat kan uitrekken en krimpen. Hierdoor heb je met een Floyd Rose tremolo een veel groter bereik dan bij bijvoorbeeld een vintage-stijl tremolo. Als je de tremolo-arm helemaal tot aan de body indrukt, kun je zelfs de snaren zo los krijgen dat ze van de toets af ‘vallen’. Zo kun je die bekende divebombs creëren van gitaristen als Steve Vai, Joe Satriani, Eddie Van Halen en Dimebag Darrell (Pantera).

Besnaren en stemmen van een Floyd Rose

Wanneer je een nieuwe of een tweedehands gitaar die voorzien is van een Floyd Rose tremolo wilt gaan besnaren, is het verstandig om steeds één snaar los te maken en dan te vervangen door een nieuwe. Zo blijft de tremolo zoveel mogelijk rond zijn middelpunt zweven. Als je alle snaren in één keer loshaalt, dan trekken de veren de brug helemaal naar achteren en komt de brug niet meer in de juiste stand terug na het besnaren. Daarnaast heb je kans dat de tremolo uit de studs worden getrokken en het geheel niet meer goed uitgelijnd is. Hierdoor werkt het systeem dan niet meer goed en zal de gitaar blijven ontstemmen.

Wil je toch alle snaren in één keer loshalen, zodat je bijvoorbeeld je toets kunt schoonmaken? Dan kun je de backplate aan de achterzijde loshalen en onder de lange zeskantschroeven schuiven. Zo houd je spanning op de veren en zal de tremolo weer terug naar zijn originele stand gaan.

Voor de volgende stappen heb je een kruiskopschroevendraaier nodig en een 3 mm zeskantsleutel. Deze laatste noemt men in de volksmond ook wel inbus of Allen Wrench, naar de sleutels van deze bekende merken. Altijd handig om bij je te hebben, wanneer je begint aan dit klusje, zijn bijvoorbeeld de Ibanez MTZ11 Guitar Multitool, de Ernie Ball Musician’s Tool Kit of de D’Addario Electric Guitar Maintenance Kit. Je gitaar vlak op tafel leggen op een deken of handdoek, is het gemakkelijkst. Heb je een gitaar met een schuine kop zoals bij een Ibanez, Jackson of zelfs een Gibson Axcess? Dan moet deze los van de tafel hangen om te veel druk en dus breken te voorkomen. De HDS Headstand van Planet Waves kan hierbij ondersteuning bieden.

Stap 1: Zorg dat de klemblokjes van de locking nut zijn verwijderd. Dit doe je door met een 3 mm zeskantsleutel de klemschroefjes los te draaien en de blokjes inclusief de schroefjes eruit te nemen.

Stap 2: Om het uiteinde van de gitaarsnaar in het brugzadeltje van de Floyd Rose tremolo te kunnen laten klemmen, dien je het balletje (ball-end) inclusief de extra wikkeling af te knippen. Gebruik hiervoor een kniptang of het knipgedeelte van de Planet Waves DP002 snaarwinder.

Stap 3: Draai nu de lange zeskantschroef die tegen het klemblokje in het brugzadel duwt zo ver los, dat de nieuwe snaar tussen het klemblokje en het zadeltje past.

Stap 4: Plaats de nieuwe snaar in het zadeltje en draai de zeskantschroef weer handvast. Let op dat je de schroef niet met te veel kracht vast draait. Zo kun je het schroefdraad in het brugzadel kapot maken of kun je de snaar zover plat drukken dat deze kan gaan breken. De regel is: vast is vast!

Stap 5: Nu kun je de snaren aan de stemmechanieken bevestigen. Hier zijn diverse manieren voor. Een makkelijke manier vind je in het filmpje hieronder.

Veel gitaren met een Floyd Rose tremolo hebben een snaargeleider achter de locking nut. Deze geleider dient ervoor om de snaren naar beneden te drukken, zodat ze met de topkam mee lopen en de gitaar niet zal ontstemmen na het vastdraaien van de klemblokjes. Het is dus de bedoeling dat je de snaren over de locking nut laat lopen en onder de snaargeleider door. Deze geleider zie je op de afbeelding bij stap 1.

Steminstructies

Over het stemmen van de Floyd Rose hebben we een apart blog! Ga naar Hoe moet je een Floyd Rose tremolo stemmen?

Alternatieve methode van besnaren

Op de bovenstaande manier zul je elke snaar twee keer moeten afknippen. Eerst het bal-uiteinde en vervolgens het uitstekende stuk snaar bij het stemmechaniek op de kop. Je kunt echter ook stap 2 hierboven op een alternatieve manier uitvoeren en stap 5 overslaan, zodat je elke snaar slechts één keer moet knippen. Hierdoor zal de kop van je gitaar er tevens een stuk netter uitzien en kun je jezelf niet prikken aan de scherpe uiteinden van de afgeknipte snaren.

Alternatief voor stap 2: In plaats van dat je het balletje afknipt, kun je de snaar ook direct door het gaatje van het stemmechaniek steken. Voer de snaar onder de snaargeleider door en over de locking nut heen. Dit laatste kan echter een beetje lastig zijn. Een tip is om een centimeter van het uiteinde van de snaar zonder ball-end een beetje om te buigen, zodat de snaar omhoog wijst wanneer je de hem onder de snaargeleider door haalt. Trek vervolgens de snaar aan tot het balletje tegen het gaatje van het stemmechaniek aan komt. Leg de snaar over het brugzadel en knip hem zo’n 3 cm verder dan het zadeltje af ter hoogte van de fijnstemmer. Hierna kun je verder gaan bij stap 3 en sla je daar stap 5 over.

Hoek van de tremolo afstellen

Een van de meest voorkomende problemen of ergernissen bij een Floyd Rose tremolo is dat deze óf te ver naar voren óf te ver naar achteren is gekanteld. De ideale hoek van een Floyd Rose-stijl tremolo wordt gerealiseerd wanneer de bodemplaat, zoals hieronder, evenwijdig aan het oppervlak van de gitaar zit.

De volgende afbeelding toont een schematische doorsnede van het Floyd Rose-systeem, waarin alle benodigde gereedschap is afgebeeld.

Te ver naar voren gekanteld

Wanneer de brug te ver naar voren is gekanteld, zullen de snaren verder van de toets af komen te staan en zal de intonatie niet meer zuiver zijn. Op dit laatste komen we later nog terug.

Oorzaak

Een te ver naar voren gekantelde tremolo kan diverse oorzaken hebben. De meest voorkomende is dat je bijvoorbeeld een set dikkere gitaarsnaren erop zet dan er oorspronkelijk op zat. Hoe dikker de snaren hoe hoger de spanning moet zijn om dezelfde toonhoogte te kunnen creëren. Verander je dus van snaardikte, dan ontstaat er een onbalans tussen de snaarspanning en veerspanning (van de tremolo-veren). Bij een tweedehands gitaar kan het nog wel eens voorkomen dat de vorige eigenaar de gitaar heeft afgesteld voor een lagere stemming. Als je hem vervolgens weer hoger gaat stemmen, dan creëer je ook deze onbalans. Een andere reden zou kunnen zijn dat één of meerdere tremolo-veren per ongeluk zijn kwijtgeraakt, waardoor er niet genoeg veerkracht is ten opzichte van de snaarspanning.

Oplossing

Let op: Voordat je verder gaat is het belangrijk om de klemschroefjes van de locking nut, indien je dit nog niet hebt gedaan, los te draaien. Doe je dit niet, dan is de kans groot dat de schroeven in de locking nut of deze in de brugzadels zullen breken vanwege een te hoge spanning.

De simpelste oplossing is om, als er plek over is, één of meerdere veren bij te plaatsen. De kans is groot dat daarna de brug wel naar achteren is gekanteld.

De beste oplossing is daarom om de stelschroeven van de veerklauw verder in het hout te draaien. Zo worden de veren meer uitgerekt en zullen ze harder gaan trekken aan het tremolo-blok. Je zult dit in meerdere stappen moeten doen. Want zodra de veren harder aan de brug trekken, komt er ook meer spanning op de snaren te staan en zullen ze vervolgens te hoog gestemd zijn. Het beste is dan om beide schroeven steeds één hele slag te draaien en de snaren weer terug te stemmen naar de juiste toonhoogte. Tijdens het omlaag stemmen zal de brug ook nog een stukje gaan zakken. Het is dus belangrijk dat je de schroeven niet zo ver het hout in draait dat de brug al in de juiste positie staat voordat je gaat stemmen. Zakt de brug niet ver genoeg, dan kun je dezelfde stappen herhalen. Zakt de brug al na één slag draaien te ver terug, dan kun je ze weer een halve slag uit het hout draaien. Is een halve slag al te veel, dan draai je een kwartslag.

Te ver naar achteren gekanteld

Het grootste probleem bij een Floyd Rose tremolo die te ver naar achteren is gekanteld, is dat de snaren te dicht of zelfs tegen de frets aan komen, waardoor de gitaar onbespeelbaar wordt. De meest voorkomende oorzaak van een te ver naar achteren gekantelde tremolo is exact het tegenovergestelde van wat er hierboven is beschreven. Dus er zijn óf te veel veren aanwezig óf er is een set te dunne snaren gemonteerd voor de huidige afstelling.

Let op: ook als er een snaar is gebroken, zal de brug wat naar achteren gaan staan. In dat geval draai je nog nergens aan en bevestig je eerst een nieuwe snaar. Bij het op hoogte stemmen (het omhoog stemmen van slappe snaren naar de juiste toonhoogte) zal de brug in de meeste gevallen weer in de juiste positie komen te staan.

Oplossing

Ook hier zul je eerst de klemschroeven los moeten draaien, voordat je bezig gaat met de afstelling van de brug. Nu volg je precies dezelfde stappen als bij een brug die te ver naar voren is gekanteld, maar dan omgekeerd. Dus draai eerst beide stelschroeven uit het hout door één hele slag tegen de klok in te draaien. Stem vervolgens de snaren omhoog naar de juiste toonhoogte. Herhaal deze stappen tot de brug goed staat. Ook hier zal de brug iets omhoog komen bij het stemmen van de snaren. Staat de brug te ver naar voren na de eerste keer losdraaien van de houtschroeven, dan heb je ze te ver gedraaid. Draai ze beide dan weer een halve slag terug in het hout.

Tremolo blokkeren

Je kunt ervoor kiezen om een Floyd Rose naar één kant te laten blokkeren, zodat hij niet meer zwevend is. Gitaaricoon Eddie Van Halen bijvoorbeeld, heeft zijn tremolo’s zo afgesteld dat hij er alleen maar divebombs mee kan maken. Deze brug kan alleen naar voren kantelen, net als bij de meeste vintage tremolo’s. Een voordeel hiervan is dat je je dikke E-snaar omlaag kunt stemmen naar een drop D-stemming*. Eddie gebruikt hiervoor de D-Tuna, die je ook terugvindt op enkele met tremolo uitgeruste EVH gitaren.

*Om met een Floyd Rose tremolo zonder D-Tuna je E-snaar naar een D te stemmen, dien je eerst de fijnstemmer vrijwel helemaal naar beneden gedraaid te hebben. Zo houd je genoeg stelruimte over om de snaar omlaag te stemmen. Houd wel wat stelruimte over om de snaar eventueel omhoog te kunnen stemmen!

Ook kun je, mits je de tremolo-veren wat strakker zet, een snaar opdrukken zonder dat de andere snaren in toon omlaag gaan. Dit komt omdat de brug iets naar voren gaat tijdens het opdrukken. Een ander voordeel is dat de brug niet gelijk naar achteren zal kantelen als je per ongeluk een snaar breekt in het heetst van de strijd. Met name op het podium is dit handig, omdat je dan vaak nog even door kunt blijven spelen om het nummer af te maken.

Eén kant op blokkeren

Om ervoor te zorgen dat de tremolo niet meer naar achteren kan kantelen, kun je een houten blokje tussen de body en het sustainblok plaatsen zoals op de onderstaande afbeelding. Meet hiervoor de ruimte op en maak een blokje op maat. Dit kun je vervolgens tegen de body aan plakken met een druppeltje secondelijm of dubbelzijdig tape. Om er zeker van te zijn dat de tremolo telkens weer tegen het blokje aan komt en er niet vlak voor stopt, kun je de veren wat strakker zetten door de twee stelschroeven iets verder het hout in te draaien. Ook kun je er een extra veer bij plaatsen, maar dan zul je meer kracht moeten zetten om de tremolo-arm in te drukken.

Er zijn ook kant-en-klare oplossingen beschikbaar, waarvan een Tremolo Stop misschien wel de simpelste en meest betaalbare is. Dit kleine mechanisme bevestig je tussen de tremolo-veren. Je moet hiervoor wel minstens één veer los halen. Vervolgens draai je met een zeskantsleutel het boutje tegen het sustainblok aan, et voilà. Het boutje kun je altijd weer losdraaien als je toch besluit de tremolo weer in zwevende stand te gebruiken.

Volledig blokkeren

Je kunt er ook voor kiezen om de Floyd Rose naar beide kanten te laten blokkeren. De simpelste en niet-permanente manier is om zowel voor als achter het sustainblok een houtje te plaatsen. Door deze houtjes ietwat wigvormig te maken, kun je ze gemakkelijk tussen het blok en het hout van de body schuiven tot ze vastklemmen.

Floyd Rose intoneren

Heb je je gitaar net gestemd, maar klinken enkele open snaren vals bij bepaalde akkoorden? Of klinken de tonen op de hogere posities van de hals te hoog of te laag? Dan is waarschijnlijk de intonatie van de gitaar niet goed meer. Je zult dan één of meerdere zadels van de brug naar voren of naar achteren moeten verplaatsen. Bij een vintage-stijl tremolo of een vaste brug is het een kwestie van aan een schroef draaien, maar bij de Floyd Rose is het iets uitgebreider. Met name bij een zwevende uitvoering komt er wel wat werk bij kijken.

Naar welke kant moet het zadeltje?

Om de intonatie van een snaar te checken, moet de toonhoogte van de 12e fret gelijk zijn aan die van de flageolet boven de 12e fret. Een flageolet maak je door met je vingertop lichtjes tegen de snaar te drukken, de snaar aan te slaan en vervolgens je vinger weg te halen. Daarna gebruik je de volgende regels:

– flageolet lager dan de ingedrukte toon? Brugzadel naar voren (richting de hals)
– flageolet hoger dan de ingedrukte toon? Brugzadel naar achteren

Brugzadel verschuiven

Voordat je de zadels gaat verschuiven, dien je de spanning van de desbetreffende snaar af te halen. Dit betekent dus dat je de locking nut moet losdraaien, mocht je dit nog niet gedaan hebben. De zadels van een Floyd Rose tremolo-brug zitten vastgeklemd op de bodemplaat middels een zeskantbout. Gebruik een 2.5 mm zeskantsleutel om deze los te draaien.

Hoe ver je het brugzadel moet verschuiven, hangt af van de mate van afwijking tussen de flageolet en de ingedrukte toon op de 12e fret. Je kunt beginnen met 1 millimeter. Hoe vaker je dit hebt gedaan, hoe beter je kunt inschatten hoe ver je het zadel moet verplaatsen. Gebruik het brugzadel ernaast als oriëntatiepunt. Vervolgens draai je de zeskantbout weer vast en stem je de snaar. Check de intonatie en herhaal dezelfde stappen tot de gitaar weer zuiver is. Mocht je een zadel zo ver naar voren of naar achteren moeten schuiven dat het boutje in de weg zit, dan kun je het boutje eruit draaien en op één van de twee overige vrije plekken in de bodemplaat draaien.

Om de spanning van de snaar er niet steeds af te hoeven halen, kun je ook gebruikmaken van de Floyd Rose Intonation Tool of, bij een Ibanez tremolo, van een EJK1000 Intonation Adjuster. Hiermee kun je door middel van een duimschroef eenvoudig het zadel naar voren en naar achteren schuiven.

Actie van de snaren afstellen

In tegenstelling tot andere soorten gitaarbruggen, kun je bij een Floyd Rose-stijl tremolo de zadels niet afzonderlijk in hoogte verstellen. De actie is de afstand van de snaren tot de frets. Om deze af te stellen, dien je aan de twee studs te draaien. Moderne Floyd Rose tremolo’s hebben studs die je met een 3 millimeter zeskantsleutel kunt stellen (dezelfde maat als die van de locking nut en de lange klemschroef). Oudere modellen hebben studs die lijken op dikke houtschroeven. Deze zijn te verstellen met een platte schroevendraaier. Omdat er twee studs zijn, kun je de brug dus in zijn geheel in hoogte verstellen of slechts aan één kant.

Verschillende soorten Floyd Rose

Tot een aantal jaren terug zat er een patent op de Floyd Rose-tremolo. Gitaarfabrikanten die dit systeem namaakten moesten er “Licensed Under Floyd Rose Patents” op zetten. Deze modellen waren dus gelicenseerd en weken enigszins af van het origineel. Zo had Ibanez zijn eigen Edge tremolo (linksonder) die er een stuk massiever uitziet, maar volgens exact hetzelfde principe werkt. Later kwam er de Lo Pro Edge (midden onder), die een veel lager profiel heeft, voor meer speelcomfort. De lange klemschroeven zijn hierbij ingekort, maar de werking blijft ook hier hetzelfde als bij de Edge. Floyd Rose heeft dit gestroomlijnde ontwerp later overgenomen onder de naam Floyd Rose Pro (rechtsonder). Ibanez is een van de innovators voor wat betreft tremolo-systemen. Regelmatig komt er wel een nieuw model uit, waarbij alle double locking-varianten altijd verwant zijn aan de Original Floyd Rose (OFR).

Tot slot zijn er zelfs modellen waarbij je de balletjes van de snaren niet eens meer hoeft af te knippen, zoals de Edge Pro van Ibanez (linksonder). Je steekt de snaren gewoon in het brugzadel en je klemt ze ook hier weer met een zeskantbout vast. De single locking tremolo (midden en rechtsonder) is eveneens een model waarbij je de balletjes niet hoeft af te knippen. Je steekt de snaren simpelweg achter in de holle buizen, waarna ze door het brugzadel omhoog komen. Er zijn hier dus geen klemblokjes aanwezig. Dit betekent sneller en gemakkelijker snaren verwisselen, maar geeft wel meer kans op ontstemmen. Net zoals bij de double locking tremolo’s worden de snaren wel geklemd in de locking nut.

Wanneer het systeem juist is afgesteld, kun je er een hoop plezier mee beleven. Je kunt er de wildste vibrato-effecten mee maken, zonder dat je daarna je gitaar weer moet stemmen.

Wil je je eigen tips en tricks over Floyd Rose-tremolo’s delen? Plaats een reactie!

Handige links

> Gitaren met double locking tremolo
> Gitaarbruggen
> Gitaar-gereedschap
> Snaren voor elektrische gitaar
> Blog: elektrische gitaar afstellen
> Blog: Locking tuners op je gitaar: het hoe en waarom
> Gitaar laten afstellen bij Bax Music
» Stemmechanieken van je gitaar vervangen

Hoe moet je een Floyd Rose tremolo stemmen? Hoe vervang je de snaren op een elektrische gitaar? Gitaar of bas stemmen? Hier leer je hoe dat moet! Stemmechanieken van je gitaar vervangen Wanneer moet ik gitaarsnaren vervangen? Online gitaar kopen: waarom wordt hij niet afgesteld geleverd?