Lijsttrommels: van bendir tot handtrom

Je hoort het wel eens als je over de markten loopt van Marrakech in Marokko. Het geluid van bonzende, zoemende trommels. Je vraagt je natuurlijk af wat voor trommel dat is? Het is de bendir, ook wel de ‘doeff’ genoemd. De bendir is een trommel die al eeuwenlang bestaat en tot de dag van vandaag nog steeds wordt gebruikt. Het is een traditioneel muziekinstrument afkomstig uit de Oosterse en Noord-Afrikaanse landen. In de Marokkaanse cultuur kom je de bendir heel vaak tegen.

De bendir valt in de categorie ‘lijsttrommels’. Maar wat is een lijsttrommel nu eigenlijk?

Een lijsttrommel is een ondiepe, ronde trommel met een diameter van 14 tot 16 centimeter. Het heeft een membraan (vel) dat strak over de trommel is gespannen en met behulp van touwtjes of leren veters is vastgemaakt. Bij de meeste lijsttrommels zitten er onder het membraan twee snaren die meetrillen wanneer er op de trommel wordt geslagen. Bij de bendir zit er echter maar één snaar. Verder heeft iedere lijsttrommel een kleine opening aan de bodem om je duim in te steken en zo het in evenwicht te behouden. De meeste mensen houden het instrument vast met hun linkerhand en spelen erop met hun rechterhand.

Maar hoe maak je met maar één hand muziek op dit instrument? Het is heel simpel, door het ritme en snelheid die je uitoefent op de trommel trilt de snaar of snaren onder het membraan mee. Zo creëer je buitengewone klanken die je hoort op ritmische volgorde.

Soorten en maten
Lijstrommels zijn er in verschillende groottes. De diameter en hoogte van de trommel bepaalt de klank. Hoe breder de trommel, hoe lager de klank. En ook hoe dieper de trommel, hoe lager de klank. Daarbij is het materiaal van de trommel ook van invloed op de klank. Zo klinkt een trommel van hout voller en warmer dan een trommel van metaal. Een trommel van metaal geeft dan weer meer lichte en koude klanken. Meestal kom je houten trommels tegen, omdat de meeste mensen de voorkeur geven aan een vollere klank.

Het materiaal van het membraan is tevens van invloed op de klank. Zo heb je natuurlijke membranen, van geiten- of buffalo vel, en kunstmatige membranen van plastic. Deze plastic membranen klinken meestal veel krachtiger, feller en scherper dan een natuurlijk vel. De strakheid van het vel is als laatste van invloed op de klank. Hoe strakker het vel, hoe scherper de klank.

Type lijsttrommels
Naast de bendir bestaan er verschillende soorten lijstrommels. Een paar voorbeelden:

Darbuka

De darbuka is een vaasvormige trommel die in Noord-Afrikaanse landen zoals Marokko en Algerije wordt bespeeld. De darbuka is een karakteristiek, traditioneel Arabisch muziekinstrument wat je met je handen en vingers bespeelt. De darbuka heeft geen snaren en is een simpele lijstrommel. Je kunt verschillende geluiden maken door met je vingers aan de rand van het membraan te slaan en met de andere hand in het midden van de trommel.

Genga

De genga is een lijsttrommel die veel lijkt op de bendir. Het is een bekend instrument in Marokko dat wordt gebruikt voor de Marokkaanse muziekstijl ‘Gnawa’.
De Gnawa muziek komt van de Gnawa bevolking in Marokko, die in de loop van de tijd een eigen muziekstijl ontwikkelde. De muziekstijl Gnawa wordt vaak gespeeld op feesten of in de steden, waar het op starten en pleinen te horen is.

Tabal

De tabal is een tweevellige trommel uit Noord-Afrika. De trommel wordt aan één kant bespeeld door middel van een drumstok, terwijl de andere kant met de vingers wordt beslagen. De trommel wordt veel gebruikt in Zuid-Amerika, waarbij ze deze trommel om hun nek dragen tijdens festivals en shows. Het geeft een krachtige bonzend geluid. Dit is één van de lijsttrommels waar geen snaren onder het membraan zitten.

Bongo’s

Deze twee aan elkaar bevestigde kleine trommeltjes van klei worden bongo’s genoemd. Ook dit is een Noord-Afrikaans instrument. De trommeltjes worden met handen en vingers bespeeld. Bongo’s hebben over het algemeen een hoge en felle klank, doordat ze een kleine vel-diameter hebben.

Handtrom:

Met de handtrom kun je een breed scala aan pure, warme klanken produceren. De binnenkant van de trom heeft een houten kruis voor het comfortabel bespelen van de trom.
Aan het kruis kunnen tevens beatringen gehangen worden, dit zijn een soort aluminium ringetjes die meetrillen als je op de trommel slaat. Zo creëer je extra geluiden als je erop speelt.

Meer percussie instrumenten kunt u vinden in het assortiment van Bax-shop.nl.