De juiste houding bij het zingen

Hoe belangrijk is je houding tijdens het zingen? Een kort antwoord: heel belangrijk. Sterker nog, de juiste lichaamshouding is een basisvoorwaarde om goed en vrij te kunnen zingen. Maar hoe krijg je die houding? En wat te doen als je tijdens de zang moet bewegen of een muziekinstrument speelt?

• De basis voor goed zingen
• Lang maken
• Natuurlijke houding
• Ontspannen gezicht
• Ademhaling
• Bewegen en zingen
• Met instrument
• Stappenplan
• Goed om te weten
•     Tips voor een lange nek
•     Die arme dansers
• Zie ook

De basis voor goed zingen

“Houding en ademhaling vormen de basis voor goed zingen. Ze staan met elkaar in verbinding. Je ademhaling gaat het beste als je houding aan de voorwaarden voldoet”, zegt zangeres en zangdocent Sabine Brachthäuser. Even voor alle duidelijkheid: we gaan hier de ideale zanghouding beschrijven, maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat je al zingend ‘in de houding’ moet staan. Normaal gesproken beweeg je tijdens het zingen en sta je niet als een starre pop achter je microfoon. Maar het is goed om eerst je basishouding in orde te hebben en van daaruit de beweging op te zoeken.

Lang maken

Hoe krijg je de juiste basishouding? “Dat begint met ervan bewust te zijn hoe je staat”, legt Sabine uit. “Vanuit die houding ga je waar nodig aanpassen. Zet je voeten op heupbreedte. Dan wordt je lichaam goed gedragen door je benen. Je knieën moeten niet ‘op slot’ staan, maar ook niet echt gebogen. En dan het belangrijkste: maak jezelf lang vanuit de kruin. Alsof je aan een touwtje omhoog wordt getrokken richting plafond. Doorgaans komen zo de nek en de borstkas vrij.” In het dagelijks leven staan we vaak iets doorgezakt. Door je vanuit je kruin lang te maken, wordt je nek verlengd. “Voor goed zingen is het essentieel dat de spieren die je lang maken, actief zijn en de rest ontspannen is. En span vooral je buikspieren niet aan; die mogen in eerste instantie ontspannen zijn. Dit in tegenstelling tot dansen, waarbij de buikspieren wel aangespannen moeten zijn.” De kunst is dus dat je tegelijk ontspannen én actief staat. Dus enerzijds het lang maken, naar boven toe. En anderzijds het ‘naar beneden denken’; contact maken met de grond. “Dat is een zoektocht”, weet Sabine. “Veel beginnende zangers staan te slap, te krom of steunen op één been. Belangrijk is dat je je borstbeen optilt. Beeld je in dat je een halsketting om hebt met een mooie steen die je wilt tonen. ‘Voel je trots’ is de omschrijving die het best bij deze houding past. Dat lukt doorgaans niet zomaar en vergt enige oefening. Het mooiste is natuurlijk dat dit gevoel uiteindelijk van binnenuit komt.”

Natuurlijke houding

De hier beschreven natuurlijke houding is ideaal als je zingt en is bovendien een gezonde houding. Toch hebben weinig mensen deze houding vanzelf. “Ik ken mensen bij wie door een betere houding bijvoorbeeld nekklachten flink verminderden. Soms is eerst een fysiotherapeutische behandeling nodig om alles los te maken”, merkt Sabine op. “Ik weet ook dat het (opnieuw) aanleren van deze natuurlijke houding bevrijdend kan zijn. Maar voor sommigen ook bedreigend, zelfs tot huilen toe.” De hele basishouding in het kort: voeten op heupbreedte, knieën net niet op slot, armen vallen langs het lichaam, schouders ‘zacht’ en ontspannen in de kom, de keel is ontspannen (mond valt vanzelf open), het hele gezicht is ontspannen en de tong ligt ontspannen in de mondholte. Dus zeker geen Michelin-mannetje, met een ‘opgepompt’ en daardoor intens gespannen bovenlichaam. “Die ontspanning is ook nodig om te voorkomen dat je het strottenhoofd optilt. De spieren die je strottenhoofd optillen, moeten ontspannen zijn. Door een opgetild strottenhoofd wordt je sound kleiner; je krijgt al gauw een geknepen stem. Als gevolg van spanning in ons dagelijks leven kan je strottenhoofd hoog gaan zitten. Ons lichaam en strottenhoofd zijn met elkaar gelinkt: een gespannen lichaam brengt, samen met een verhoogde ademhaling, het strottenhoofd omhoog. Met een laag strottenhoofd creëer je meer verbinding met je lichaam en krijgt je stem letterlijk meer body.”

Ontspannen gezicht

“Uiteindelijk wil je dat de ontspanning in je lichaam doorzet naar je gezicht”, vervolgt Sabine. “Ook is het van belang om het verschil tussen inspanning en ontspanning te leren voelen. Welke spieren zijn aan het werk en welke zijn ontspannen? Je bewust worden van de signalen in je lichaam. Die bewustwording is een lang proces.” Een ontspannen gezicht kenmerkt zich door het volgende: een ontspannen kaak (tanden niet op elkaar), de mond kan open of dicht zijn maar in ieder geval ontspannen lippen (en dus ook geen glimlach), tong ontspannen op de mondbodem, wangen ontspannen en tot slot de wenkbrauwen niet opgetrokken (en dus het voorhoofd ontspannen). Om je kaak te ontspannen, kun je de kauwspieren eventueel flink masseren. Gespannen kauwspieren kunnen de ontspanning van je gezicht flink tegenwerken. Tot zover de basishouding die dus eigenlijk een natuurlijke houding is, maar die de meesten van ons in de loop van het leven in meer of mindere mate zijn verleerd. Goed om te beseffen: de juiste houding is geen middel om goed te kunnen zingen. Het is juist een voorwaarde om de stem op zijn natuurlijke manier te laten werken. En noodzakelijk voor het kunnen toepassen van de technieken om goed te kunnen zingen. Sabine merkt op: “Hoe natuurlijk die houding ook is, zingen is en blijft hard werken.”

Ademhaling

Van houding gaan we nu naar ademhaling: heel belangrijk voor zingen. “De juiste houding is een voorwaarde voor een natuurlijke, ombelemmerde ademhaling”, zegt Sabine. “Als je in elkaar gezakt staat, wordt de natuurlijke ademhaling belemmerd. Voor een goede, effectieve ademhaling wil de borstkas uit kunnen zetten. Dat kan alleen als je je lang maakt.” We duiken wat dieper in het fenomeen ademhaling. Er zijn verschillende soorten ademhaling. Een hoge ademhaling kenmerkt zich door schouders die omhoog gaan. Deze hoge borst- en schouderademhaling is weinig effectief; je verplaatst er weinig lucht mee. Bovendien gaat deze ademhaling gepaard met een hoog strottenhoofd, dat je (zoals eerder uitgelegd) juist wil vermijden. Het beste is de middenrif-flankademhaling. Die lukt alleen als je de eerder omschreven natuurlijke, ‘lange’ houding aanneemt. In een volgende aflevering van zangtechniek gaan we dieper in op ademhaling.

Bewegen en zingen

“Iedere beginnende zanger doet er goed aan om eerst houding en ademhaling te trainen”, vindt Sabine. “Als je daarvan bewust bent en je hebt het onder controle, kun je gaan bewegen tijdens het zingen. Probeer eerst maar eens te lopen onder het zingen. Bij lopen verplaats je je gewicht steeds naar één been, wat invloed kan hebben op je houding en ademhaling. Probeer tijdens het lopen houding en ademhaling op orde te houden.” Hoe dan ook, op het moment dat je gaat bewegen wordt zingen moeilijker. “Probeer niet te extreem je gewicht van het ene been naar het andere te brengen”, adviseert Sabine. “En als je per se wilt bewegen en het combineert moeilijk met zingen, kies dan liever een eenvoudige zangpartij. Als je beweegt tijdens het zingen, doe het dan bewust en weet wat je doet.” Het is allemaal te trainen. Begin, zoals hiervoor gezegd, met lopen tijdens het zingen. “Als dat lukt, voelt dat fijn”, weet Sabine. “Het geeft je uitstraling en het heeft een positief effect op je mentale gesteldheid. Zing je een ingetogen nummer, dan past een ingetogen houding daar natuurlijk het beste bij. Kies in dat geval een ‘gezond’ compromis tussen de ingetogen en optimale houding. En laat die niet los.” Nog een compromis voor als je wilt bewegen maar dit lastig vindt tijdens het zingen: beweeg tussen het zingen door. Of beweeg alleen tijdens het zingen van iets makkelijks.

Met instrument

Dan zingen terwijl je een instrument speelt. We beperken ons hier tot de drummers, gitaristen, bassisten en toetsenisten. “Een drummer zit eigenlijk vanzelf al goed”, aldus Sabine. “Het actieve bovenlichaam van de drummer roept automatisch de juiste houding op. Belangrijk is om op je zitknobbels te zitten en niet ver voorover of achterover. Dan zit je goed recht en heb je ruimte om te kunnen ademhalen. De plaatsing van de microfoon luistert nauw: die moet recht voor je staan, liefst zo dat je je nek iets verlengt.” De andere zittende instrumentalist is de toetsenist. “Een toetsenist wil graag op zijn keyboard kijken, waardoor hij de neiging heeft iets voorover te buigen. Dat is minder gunstig voor je ademhaling. Je kunt die beperking minder erg maken door niet vanuit je bovenrug naar voren te leunen maar vanuit je bekken. Kies een goed compromis tussen de optimale houding voor zingen en de optimale houding voor spelen. Zet de microfoon niet te ver weg. En zak nooit in elkaar.” De gitarist of bassist staat meestal: “Een gitarist reikt over zijn gitaar om te kunnen spelen. Daardoor brengt hij één schouder iets naar voren, wat minder ruimte geeft voor een optimale ademhaling. Ook hier geldt het advies: kies het juiste compromis en wees je voortdurend bewust van je houding. Kijk zo weinig mogelijk naar beneden, anders komt je ademhaling in de problemen. Je ziet aan iemand als Sting dat hij al spelend en zingend heel bewust een houding kiest: hij staat altijd kaarsrecht.”

Stappenplan

Als je een instrument bespeelt, doe je zingen er niet zomaar bij. Realiseer je dat als je twee dingen combineert, dat al gauw ten koste gaat van de emotie die je in je zang legt. Als je zingen en spelen wilt combineren, is het raadzaam om dat met een stappenplan te doen, adviseert Sabine. “Zing je de lead, doe dan eerst de zang. Beheers je die, richt je dan op je instrumentale partij. Pas als je die helemaal beheerst, kun je gaan combineren. Maar doe het eerst playbackend, pas later ga je echt zingen. En let uiteraard voortdurend op je houding. Pas als je alles volledig beheerst, ga je het echt allemaal combineren.” Zie ook ons artikel over zingen en spelen tegelijk.

Zie ook

» Microfoons en accessoires
» Zangboeken
» Vocal effects
» Speakers

» 5 simpele manieren om je zangstem gezond te houden
» Zingen en spelen tegelijk – Ook jij kan het leren!
» Meerstemmig zingen: theorie & tips voor de praktijk
» Stembreuk: wel of geen probleem?
» Backing vocals: op de achtergrond, maar onmisbaar
» Zangtechniek – Leer alles over zingen
» Klinker-problemen (en oplossingen) bij het zingen
» Zingen met en zonder compressie
» Vloeiend zingen door dynamische ademsteun en blending
» Ademsteun en ademcyclus bij het zingen
» Geschiedenis van de zangtechniek
» Zang-opnames mixen in 5 stappen

Zingen met emotie: hoe doe je dat? Ademsteun en ademcyclus bij het zingen Ademhaling voor zangers en andere muzikanten Efficiënter bewegen als muzikant – Leer het met deze methodes Piano spelen: juiste zithouding en houding van de handen Dictie, uitspraak en articulatie – Zangers kunnen niet zonder!