De analoge synthesizer revival
Gepubliceerd op woensdag 22 november 2017
In de laatste jaren komen er steeds meer analoge synthesizers op de markt. Ook verschijnen er synthesizers die nagemaakt zijn – al dan niet digitaal – van oude modellen. Kunnen we spreken van een revival, of zijn analoge synths nooit weggeweest? Marc van den Hurk, een van onze grootste synthesizer-freaks, neemt je mee op een reis door de tijd.
Electro Harmonic Telegraph
Voor het eerste echte, elektronische instrument moeten we terug naar 1876. Toen vroeg Elisha Gray op dezelfde dag als Alexander Bell een patent aan voor de telefoon. Daar zijn betaling later binnen was dan die van Bell, kreeg laatstgenoemde het patent toegewezen, maar dat terzijde. Gray heeft eigenlijk per ongeluk de eerste synthesizer uitgevonden en deze was niet eens als muziekinstrument bedoeld. De Electro Harmonic Telegraph was gemaakt om gecodeerde berichten te sturen via de telegraaf, morse code. Maar in plaats van korte en lange tonen in dezelfde toonhoogte (500 kHz) te gebruiken, bedacht hij een apparaat met een keyboard dat door middel van verschillende tonen, die analoog werden opgewekt, berichten kon versturen.
Theremin
In 1922 kwam de Russische Lev Sergeyevich Termen – beter bekend als Léon Theremin – met de Theremin op de markt. Deze eerste analoge synthesizer heeft twee antennes: met de rechterhand geef je de toonhoogte aan, de linker is voor het volume. Waarom deze geschiedenisles? Omdat de Theremin aan de basis staat van de huidige commerciële synthesizers. Het was Bob Moog die de Theremin verbeterde. En dankzij het geld dat hij met deze instrumenten verdiende, kon hij later de eerste compacte analoge synthesizer maken: de Moog Minimoog Model D.
Grote merken
En sindsdien zijn er vele analoge synthesizers op de markt gekomen, en stapten ook grotere merken zoals Yamaha, Korg en Roland in deze markt. Met name Roland is daarin legendarisch, zeker als je kijkt binnen de house scene. De TB-303 en SH-101 synths, en de analoge drumcomputers TR-808 en TR-909 zijn onlosmakelijk met de dance scene verbonden. Vintage synths zijn, mits in goede staat, bijna niet te betalen. Voor een TB303 in perfecte conditie ben je snel 2500 euro kwijt, voor de befaamde Jupiter 8 ga je al gauw naar de 6000-8000 euro.
Jaren 80 en 90
De analoge revolutie lijkt gestopt te zijn in de jaren tachtig. Toch zijn diverse synths uit dat decennium, zoals de Yamaha DX7, Roland D50 en Korg M1, echte klassiekers geworden. In de jaren negentig kwam je de term Virtual Analog veel tegen. Deze synthesizers zijn digitaal, maar hebben de filters en eigenschappen van hun analoge voorgangers. Denk hierbij aan de Roland JP-8000 en de Access Virus, om er maar een paar te noemen.
Revival
Maar voor velen blijft het analoge geluid het pure geluid, en dus kwam er een revival. Wanneer exact is moeilijk aan te geven, maar de laatste jaren worden we overspoeld met leuke, kleine (en grote) analoge synths. Veel fabrikanten storten zich wederom in de analoge wereld. Merken zoals Moog en Dave Smith zijn door de jaren heen analoge synthesizers blijven maken. Maar kleinere fabrikanten – zelfs een aantal waar je het niet van verwacht, zoals Arturia en Novation – kwamen met betaalbare analoge synths. En dat is meteen de kern: betaalbaar. Producten van bijvoorbeeld Moog zijn namelijk fors geprijsd (dat heeft te maken met het feit dat ze handgebouwd worden in Amerika).
Alle soorten en maten
Korg heeft tegenwoordig de aantrekkelijk geprijsde Volca-reeks: kleine synths en drumcomputers die goed klinken en analoge klankopwekking hebben. Ook zijn er minder bekende fabrikanten die zich hierbij aansluiten, waaronder Analogue Solutions, Jomox, Dreadbox en Modal Electronics. Om nog maar te zwijgen van de modulaire synth-modellen voor Eurorack – dit loopt in de honderden. Alle met hun eigen synths, filters of clones van de oudere synths. Modulaire systemen hebben inmiddels een eigen weg gevonden die steeds populairder wordt. Moog en Dave Smith doen op hun beurt mee aan de revival door hun klassiekers, zoals de model D en de OB-6, opnieuw op de markt te brengen, al dan niet als een gelimiteerde editie.
Revolutie
Een merk dat niet alleen voor een revival zorgt maar zelfs voor een revolutie, is Behringer. Bijzonder, want als je aan synthesizers denkt, denk je niet aan dit merk. Oprichter Uli Behringer heeft 40 jaar geleden al een prototype gemaakt van een analoge synth, de UB1, maar met de Deepmind 12 was in 2016 de eerste commerciële analoge synth een feit voor het merk. Voor de wereld betekent dit: betaalbaar! Doordat het patent van een veel gebruikte chip in synthesizers, de Curtis 3340, verlopen is, heeft Behringer deze chip in grote aantallen kunnen laten fabriceren. Daarmee zijn ze in staat om vrijwel iedere ‘oude’ synth na te bouwen, wat ze nu ook laten zien met de D. De D is een clone van de Moog Model D. Daarnaast heeft Uli voorspeld dat er nog veel meer goedkope synths aan gaan komen. Hij beloofde er zelfs eentje voor 49 euro.
Oordeel zelf
De revival is al een tijd geleden in gang gezet, en is niet te stoppen. Analoge synths zijn nu betaalbaar en hebben bovendien de voordelen van deze tijd: denk bijvoorbeeld aan USB. En zelfs wanneer Roland zijn klassiekers als de Jupiter 8 en SH101 in een gesamplede (dus niet analoge) versie op de markt brengt, betekent dit nog niet dat analoog op zijn retour is. Integendeel. Uiteindelijk zeg ik als synth freak: het gaat om de klank. Analoog kan zeker moddervet klinken, en de filters lijken dieper te gaan, maar er is niets mis met een goede digitale synthesizer, zeker niet. Gebruik je oren en oordeel zelf!
Heb je zelf analoge of digitale synth-ervaringen die je wilt delen? Reageer hieronder!
Zie ook
» Synthesizer: geschiedenis, soorten & tips
» Geschiedenis van de drumcomputer
» Wat zijn virtueel-analoge en hybride synthesizers?
» Wat is het verschil tussen een keyboard en een synthesizer?
» Dagboek van een synth-geek: bezoek aan Moog USA!
» Wat zijn romplers en samplers?
» Analoge synthesizers
» Hybride synthesizers
» Virtueel-analoge synthesizers
» Alle synthesizers
» Eurorack-modules
Complimenten voor het artikel. Geeft goed weer dat jullie een bedrijf zijn met kennis. Prima service ook altijd.
Ciao