Zang-opnames mixen in 5 stappen
Gepubliceerd op donderdag 7 juni 2018
Zang is het uithangbord van je studio-productie. Het is zelfs het eerste waar deze op wordt beoordeeld. Bewust of onbewust. Je drums en synths kunnen nog zo vet klinken, als er iets niet klopt aan de zang, klinkt het geheel meteen amateuristisch. In dit blog lees en hoor je hoe je een productie naar een hoger plan tilt door extra aandacht te besteden aan het mixen van de zang-opnames in je DAW.
Geluidsfragmenten
Naar de volgende geluidsfragmenten zal ik verwijzen in dit blog:
#1 Voorbereiding: de equalizer
Een goede productie begint natuurlijk bij een goede opname. Toch zijn er een aantal problemen die je in veel zangopnames tegen zult komen. Fragment 1 is een voorbeeld van hoe veel ruwe zangopnames klinken. Wat meteen opvalt is dat er een flinke ophoping zit in het laag. Verderop in het proces kunnen compressors vrij extreem reageren op deze frequenties dus is het belangrijk dat we dit eerst oplossen. Hiervoor kun je een equalizer gebruiken. Met de ‘high pass-filter’ van deze eq kun je gerust alles onder de 80 Hz weghalen zonder dat dit nadelige gevolgen heeft voor je opname. Maak vervolgens met een ‘bell’ band een dip van een paar dB en sleep deze band door het gebied tussen de 100 en 300 Hz. Ga hierbij op zoek naar de plek waar de zang opener gaat klinken. Met een equalizer kun je de zang ook wat meer sprankeling geven en de verstaanbaarheid vergroten door het gebied rond 5 KHz iets te boosten. Het is alleen wel aan te raden om dit met een aparte equalizer te doen die na eventuele compressors komt in de signaalketen. Op die manier wordt de compressor niet opgejaagd door de toegevoegde hoge frequenties.
#2 SSSSSSSSSSSSSS!
Iets anders wat opvalt in fragment 1 zijn de overdreven harde ‘S’ klanken. Ook dit kun je het beste zo vroeg mogelijk in het proces oplossen. Je kunt deze frequenties natuurlijk opsporen met een equalizer en ze zachter zetten maar het gevaar is dan wel dat het veel te dof gaat klinken. Een ‘de-esser’ is een nettere oplossing. Een de-esser is niets anders dan een compressor die alleen reageert op hoge frequenties. Met andere woorden: telkens als een harde ‘S’ klank de door jou ingestelde ‘threshold’ overschrijdt wordt dat frequentiegebied heel even zachter gezet. Als er geen harde ‘S’ klanken zijn laat de de-esser het signaal met rust. In fragment 2 hoor je dat de stem dankzij de eq en de de-esser veel helderder klinkt en de ‘S’ klanken zijn teruggebracht naar normale proporties.
#3 Dynamiek van zang bedwingen
Zang is een van de meest dynamische instrumenten die je kunt tegenkomen. In fragment 2 hoor je dat het zelfs iets te dynamisch is. De zin met ‘wasting time’ is amper te horen terwijl ‘my clouds’ overal bovenuit knalt. Het is zo dus niet mogelijk om een goede balans te maken. Met een compressor kun je uitschieters in bedwang houden zodat je het geheel iets harder kunt zetten. Als een compressor heel hard moet werken, kan dit alleen wel zorgen voor vervelende bijverschijnselen zoals vervorming en ‘pumping’. Om dit te voorkomen kun je de grootste volumeverschillen tussen secties in het nummer met de hand gelijktrekken. De meeste DAW’s hebben wel een ‘Gain’-plugin. Eigenlijk is dit niets anders dan een volumeknop die je ergens in je signaalketen kunt plaatsen. In tegenstelling tot de bekende level fader kun je deze ‘gain’ plugin vóór de compressor in de keten zetten. Vervolgens kun je in de bijbehorende automation lane op het zangspoor de harde en zachte passages wat meer naar elkaar toe te trekken. In fragment 3 hoor je dat de zang dankzij ‘level automation’ en compressie veel consistenter is geworden.
#4 Effecten op zang toepassen
Bij zang wordt zelden gebruikgemaakt van de natuurlijke galm van de opnameruimte. Met behulp van absorbers en reflectieschermen wordt de zang zo droog mogelijk opgenomen. Op die manier heb je bij het mixen alle ruimte om met behulp van reverb, delay en chorus een virtuele ruimte te creëren. Deze effecten worden meestal op een aparte bus gezet waar je de zang met een send naartoe stuurt. Op die manier kun je het effect apart nabewerken met een equalizer en je kunt bovendien meerdere instrumenten naar deze bus sturen. Delay is een galm-effect dat het brongeluid één of meerdere keren herhaalt. Met de ‘feedback’ knop stel je het aantal herhalingen in en met de ‘delay’ knop stel je in hoeveel tijd er tussen de herhalingen in zit. Zorg er bij langere delay-tijden voor dat de herhalingen in de maat van de muziek lopen. Zie fragment 4. Reverb is ook een effect dat ruimte simuleert door het bronsignaal te herhalen. De herhalingen zitten hier alleen zo dicht op elkaar dat ze niet los van elkaar te onderscheiden zijn. Het resultaat is een geleidelijk uitstervende ‘galmstaart’. Zie fragment 5. Chorus is een modulatie-effect waardoor het klinkt alsof de partij dubbel is ingespeeld of gezongen. Het chorus-effect maakt een kopie van het bronsignaal maar dan lichtjes ontstemd. Zie fragment 6. In fragment 7 hoor je hoe alle 3 de effecten samen bijdragen aan een vol en ruimtelijk geluid.
#5 Hoe hard moet de zang staan?
De balans tussen de lead-zang en de rest van de instrumenten verschilt behoorlijk tussen genres. Bij popmuziek, rap maar ook bij jazz en blues ligt de lead-zang er vaak heel dik bovenop. Bij hardere rock en metal is de lead-zang meestal juist wat meer weggestopt. Een goede basisbalans kun je maken met de volgende techniek: zet je speakers zo zacht dat je je mix nog net hoort. Zet de lead-zang zo dat deze voor je gevoel net iets te hard is vergeleken met de rest van de instrumenten. Zet je speakers vervolgens zo hard dat je er met je stem niet bovenuit komt als je normaal praat. Op dit hoge volume moet de zang voor je gevoel juist iets te zacht zijn vergeleken met de rest. Voor het finetunen kun je de balans afkijken van een commerciële productie in hetzelfde genre!
Welke speciale technieken en trucs gebruik jij bij het mixen van zang? Laat je reactie achter!
Zie ook
» 5 manieren om je mix harder te laten klinken
» Haal alles uit je studiomonitors met absorbers en diffusers
» Mixen met een mix bus
» Mixen met inserts en aux sends
» Hoe neem je zelf een goed klinkende demo op?
» Zelf muziek masteren: 5 tips om je op weg te helpen
» Compressors, wat zijn het en hoe gebruik je ze?
» Wat is de beste studiomicrofoon voor mij?
» Wat is de beste microfoon-voorversterker voor mij?
» Wat zijn de beste akoestische producten voor mijn studio?
» Wat is de beste studiomonitor voor mij?
» Wat is de beste DAW-software voor mij?
» Alle Studio & Recording gear
Stefan werkt sinds 2015 bij Bax Music. In zijn vrije tijd is hij regelmatig in de weer met allerlei studio-apparatuur zoals microfoons, compressors en equalizers. En als hij aan het werk is trouwens ook. Verder is hij ook vaak op het podium te vinden, maar dan als drummer.
Vraag,
Ik werk met ableton live 9 lite als proef. Over het algemeen begrijp ik het snel.
Er is 1 ding waaraan ik me irriteer.Als ik mijn zingen wil opnemen klinkt mijn stem geluid “soort”dubbel door de headphones. Dit herken ik niet van andere opnamens.
Het lijkt net alsof mijn stem niet direct binnen komt en alsof het vervormd is. Dat maakt het opnemen nog lastiger. Dit is niet terug te horen in de opname zelf.
Wat kan het zijn? Aansluiting? Settings? Zou fijn zijn als ik weet wat een goede basis setting is met opnemen.
Alvast dank!
ps als er ergens een korte cursus en of les is met betrekking tot vocals opnemen met ableton houd ik mij aanbevolen!!! (tot op heden vooral veel dj/producers gebeuren. Ik houd het graag eenvoudig)
Beste Naomi,
Dat klinkt als een latency probleem. Waarschijnlijk hoor je jezelf direct via je audio interface en ook via Ableton met een kleine vertraging. Daarom klinkt het dubbel. Als je echt helemaal zonder hoorbare latency wilt zingen kun je het beste gebruik maken van de direct monitoring van je audio interface of usb-microfoon. Om te voorkomen dat je jezelf dubbel hoort moet je het zangspoor in Ableton dicht zetten. Meer hierover lees je hier. Als je wilt zingen met de effecten van Ableton moet je juist de direct monitoring van je audio interface dichtzetten. Het geluid dat je hoort via Ableton heeft altijd een beetje vertraging. Om deze vertraging zoveel mogelijk te beperken kun je de buffer size van Ableton het beste zo laag mogelijk zetten. De buffer size vind je onder preferences > Audio > latency.
@Stefan: valt wel mee hoor, met die 20db boost truc. Je moet er natuurlijk wel alleen die frequenties uithalen die écht pijn aan je oren doen. En maar een paar dB zachter zetten – niet gelijk een 20 dB piek omlaag, dan blijft er inderdaad weinig over.
Naast de ademhalingen ook de es/sh eruit halen is wel een idee, dat ga ik eens proberen. Wel heel veel werk als je het handmatig doet 🙂
@ Nion
Zolang je jezelf blijft afvragen of zo’n resonantie wel echt storend is kun je (vocal)tracks er inderdaad snel en effectief mee opschonen.
Verhaal komt mooi tot leven zo met die demo-tracks! Dit blijft natuurlijk een smaakkwestie, maar in de verschillende versies vind ik de delay en chorus uitgesproken lelijk.
@ Evert Albers,
Dank voor je reactie. Uiteraard zijn effecten als chorus, delay en reverb niet verplicht. Behalve van smaak hangt de toepassing van deze effecten ook af van het genre. Slap back delay vind je bijvoorbeeld veel terug in ouderwetse rock ‘n’ roll terwijl het in hip hop not done is. Wil je je track een jaren 80 sausje geven, dan is chorus je beste vriend.
Een paar trucs:
– Maak een smalle equalizer piek, en beweeg deze op ongeveer +20 dB over het spectrum heen, dan hoor je ‘foute’ frequenties meteen (en dat klinkt niet prettig). Maak daar vervolgens een piek omlaag van om de bewuste frequentie te dempen en herhaal dit proces totdat je alle ‘foute’ frequenties te pakken hebt.
– Maak de hardste pieken in de opname handmatig een paar dB zachter voordat je compressie toepast.
– Gebruik naast de compressor ook een limiter.
– Pas een gate toe die achtergrondruis weghaalt tussen de noten in (of doe dit handmatig, maar dat kan veel werk zijn);
– Knip alle ademhalingen eruit en zet deze in een aparte track, waarop je géén reverb zet. Knip ademhalingen aan het begin van een couplet of refrain weg.
– Pas een ‘rider’ toe helemaal aan het einde van je plug-in chain (eventueel automatiseren zodat deze deels ook op de dynamiek in de muziek reageert).
@ Nion,
Dank voor je tips. Het gevaar van de sweep-and-destroy techniek is dat met een smalle 20 dB boost alles ‘fout’ klinkt. Op die manier ben je snel geneigd om alle resonanties weg te snijden terwijl die ook verantwoordelijk zijn voor het karakter van je stem.
Ademhalingen op een aparte track zetten ga ik ook eens proberen. ‘S’ klanken kunnen ook wat overheersend en ‘splashy’ worden met reverb. Misschien werkt dezelfde techniek hier ook wel.
Sorry bij de derde poging kreeg ik wel informatie op de link: Zang opnemen en versterken voor beginners.
Fijne dag!
Met onze video- filmclub maken we wel eens opnamen van een koor om die later dan als clip te plaatsen in een leuke omgeving. Ik vind geluid opnemen dan één van de moeilijkste dingen en alles wat ik er over kan lezen is dan mooi mee genomen.
Eerder maakten we: https://www.youtube.com/watch?v=krTqeR1J4RA, https://www.youtube.com/watch?v=Jx73WxVJCLc en https://www.youtube.com/watch?v=jz79WJGjEDo
Daar valt wel het één en ander op aan te merken maar de kunst om te verbeteren heb ik nog niet in de vingers. Jammer dat de link: Zang opnemen en versterken voor beginners”” zoals door Stefan V genoemd niets oplevert. In ieder geval bedankt!
Beste Charles,
Een koor opnemen is inderdaad een vak apart. Je kunt hier het beste twee kleinmembraan condensatormicrofoons voor gebruiken. Als je deze microfoons aan weerszijden van de dirigent zet (mits de dirigent in het midden staat en niet aan de zijkant) krijg je een mooi gelijkmatig geluidsbeeld. Als de zangers gelijkvloers staan en niet op een tribune raad aan om de microfoons vrij hoog te zetten. Anders hoor je alleen de voorste rij.
In het duet hoor ik een soort echo op alles. Klopt het dat hier opnames van de zangmicrofoons zijn gemixt met opnames uit de zaal? Ik heb het vermoeden dat ze niet helemaal synchroon lopen. Je zou in een audiobewerkingsprogramma zoals Cubase de opnames gelijk kunnen trekken.
Nog niet genoemd: zorg ervoor dat je ruimschoots voor de opname goed geoefend hebt met de setup en je DAW. Niets haalt zo de energie en emotie uit de zang als heel veel gepruts om dingen in orde maken. Vaak willen zangers ook hun eigen stem terug horen tijdens het zingen met een beetje galm. Zorg er ook voor dat je dat kan leveren.
@B2fab
Dank voor de toevoeging. Dit artikel richt zich vooral op het mixen van zang opnames. Meer over het opnemen van zang vind je in het artikel Zang opnemen en versterken voor beginners.