Hoe klink ik als... filmcomponist John Williams

Moet componist John Williams nog geïntroduceerd worden? Zijn filmmuziek is ongekend populair, een vaste waarde in concertzalen, en is inmiddels onderdeel van de Amerikaanse cultuur. Het meest bekend is hij van zijn “high flying” avonturenfilms, zoals Superman, E.T., Jurassic Park, Indiana Jones en Star Wars. Op dit genre ligt de focus van dit blog, niet in de laatste plaats omdat de meeste Williams-aspiranten juist dit genre proberen na te doen. Ik doe uit de doeken hoe deze stijl bij benadering werkt.

Eerst wat muziektheorie

Noten van een toonsoort hebben naast hun eigen benaming (C, C#, D etc.) ook functienamen. De noten van een melodie kun je namelijk functioneel beschrijven, en daarom moeten deze functienamen bekend zijn voor we verder gaan. Zo’n functie is relatief en werkt dus ook in andere toonsoorten. Zo heeft de G-noot in de toonsoort C-majeur de functienaam dominant, net zoals de E de dominant is in de toonsoort A-mineur. De F# is de supertonica in de toonsoort E, net zoals de E de supertonica is in de toonsoort D.

Focus op verhoogde subdominant

Dit is een van de bekendste kenmerken van Williams’ heroïsche thema’s: in toonsoort C-majeur wordt de F een Fis, of in F-majeur wordt de Bes een B. Functioneel zijn dit allebei subdominanten. Het is alsof je in F-majeur speelt, zonder de zwarte toetsen (de Bes is dus een B), in feite de Lydische kerktoonladder dus.

Focus op de leidtoon

De leidtoon dus, de B in de toonsoort C, of de Gis in toonsoort A, ’t is allemaal relatief. Deze leidtoon heeft een zekere ‘relax’-kwaliteit: een gevoel van geborgenheid, veiligheid en ontspanning. Veel muziek van Williams is heel erg relaxt en ontspannend, juist om deze reden. En zo’n noot moet natuurlijk niet overal zitten, maar er mag best een zekere focus op liggen; de leidtoon mag prominent zijn.

Als onderdeel van akkoorden

De leidtoon (of soms ook de subtonica) of verhoogde subdominant zijn dus belangrijk. Maar het kan ook betekenen dat deze noten in het begeleidende akkoord zitten, zonder dat de noten expliciet in de melodie zitten. Typisch Williams-akkoorden (ten opzichte van een C in de bas) zijn D, G en Bes. Deze akkoorden creëren de verhoogde subdominant, subtonica en leidtoon.

Broad Sweeping Strokes

Sommige Engelse termen vertaal je niet, ze dekken in die originele vorm de lading volledig. Hét kenmerk van Williams is precies dit: avontuurlijke brede melodielijnen die van hot naar her springen. Verder moeten je melodielijnen sterk gefocust zijn; ga niet improviseren tegen een metronoom aan. Bedenk dat Williams zelf nog altijd met pen, papier en piano zijn muziek bedenkt. Leg de focus op de melodie, bas en het ondersteunende akkoord. Er mag best een frivole orkestratie zijn voor dertig partijen, maar tenzij je weet wat je doet breng je ze beter niet allemaal naar de voorgrond.

Het hele orkest

Williams staat voor de klassieke magie van filmmuziek: het betoverende, het sprankelende en het rijk gekleurde klankbeeld. Hij gebruikt werkelijk alles: strijkers, houtblazers, koperblazers, percussie, chromatische percussie, koor en klavierinstrumenten. Met name de houtblazers zorgen altijd voor heel wat kleur in zijn werk.

Tegelijkertijd geldt dat in z’n adventure-scores vooral de koperblazers een prominente rol hebben. Van de houtblazers zijn het in zulke scores vooral de fluiten die een hoog toplaagje vormen. Het koper draagt vooral scores voor films die werkelijk ‘larger than life’ zijn. Ze komen ook voor in Williams-scores waarin een aanzienlijke mate van ‘Americana’ zit, zoals Far and Away, JFK, Nixon en The Patriot.

Natuurlijk heeft Bax-shop populaire werken van de maestro als bladmuziek! Een mooi YouTube-filmpje met zijn magische thema’s kan natuurlijk ook niet ontbreken. Hebben jullie een favoriete filmscore van John Williams? Laat het hieronder weten! En niet allemaal ‘Star Wars’ gaan roepen hè!

Maarten | Bax Music

Maarten, sinds 2012 fulltime copywriter bij Bax Music, is journalist, muziektechnoloog en componist met credits in tv, film, games en theater. Hij geeft graag tekst en uitleg over alles wat muzikaal gebruikt kan worden.