Je kunt een koor zien als een enorme geluidsbron die over een breedte van soms wel tientallen meters geluid produceert. Dat brengt unieke uitdagingen met zich mee als je een koor moet opnemen. Hoe zorg je bijvoorbeeld dat iedereen goed te horen is op de opnames, maar dat het zangkoor nog wel als een geheel klinkt? In dit blog vertel ik hoe je met twee of drie slim geplaatste microfoons een evenwichtige en verstaanbare stereo-opname maakt van een koor!

Hoe je een koor moet opnemen

Wat voor microfoon?

Condensatormicrofoons zijn over het algemeen een betere keuze dan dynamische microfoons als je een koor gaat opnemen. Bij het opnemen van een koor staan de microfoons meestal een stuk verder weg dan wanneer je een solo-zanger(es) zou opnemen, en condensatormicrofoons klinken op afstand meestal natuurlijker dan dynamische microfoons. Binnen de condensator-familie zijn de kleinmembraan-condensatormicrofoons het meest geschikt voor de koor-situatie omdat dit type microfoon ook geluiden van opzij nog redelijk ongekleurd kan registreren. Grootmembraan microfoons zijn hier over het algemeen minder goed in. Extra tip: ribbon-microfoons kunnen ook fantastisch werken bij een koor.

Definitie en dekking

Het opnemen van een koor is in essentie de perfecte balans vinden tussen voldoende definitie en voldoende dekking. Hoe verder je de microfoons van het koor af plaatst, hoe meer het koor als een geheel gaat klinken. De keerzijde is dat het ook steeds ‘wolliger’ gaat klinken. Zet je de microfoons juist heel dichtbij, dan krijg je veel meer definitie. Ofwel, je kunt elk woord verstaan. Het risico hier is alleen dat je de microfoons te veel richt op een klein groepje zangers en dat de rest van het koor buiten de boot valt. In dit geval heb je te weinig dekking. Hieronder beschrijf ik stap voor stap hoe je zowel dekking als definitie onder controle krijgt.

Eenvoudige microfoonopstellingen

Bij een klein koor kun je gebruikmaken van een X-Y-opstelling:

X/Y opstelling met twee cardioïde microfoons met de capsules zo dicht mogelijk bij elkaar onder een hoek van 90 graden

Met een ORTF-opstelling heb je iets meer dekking en een breder stereobeeld:

ORTF opstelling

Bij grotere koren zul je echter snel merken dat je het koor niet helemaal in balans krijgt. De zangers in het midden klinken harder dan de zangers die ver links en ver rechts staan. Dit probleem kun je oplossen door de microfoons verder uit elkaar te plaatsen. In dit geval krijgen we een A-B-opstelling:

A/B opstelling met twee omnidirectionele of cardioïde microfoons

In ons blog over stereo-microfoonopstellingen kun je in detail lezen hoe elke opstelling werkt!

A-B-opstelling: faseproblemen en de 3:1 regel

Bij een A-B-microfoonopstelling kunnen er faseproblemen ontstaan. De kapsels staan immers niet tegen elkaar aan zoals bij een X-Y-opstelling. Op het moment dat een geluid niet op hetzelfde moment bij beide microfoons arriveert, kunnen bepaalde frequenties elkaar gaan uitdoven. Het gevolg is een onnatuurlijk ‘gefilterd’ geluid. Dit effect staat bekend als het kamfilter-effect. Faseproblemen kun je in dit geval voor een groot deel voorkomen met de zogeheten 3:1 regel. Het doel is hier om ervoor te zorgen dat de microfoons zo min mogelijk dezelfde geluiden opvangen. Dit doen we door de afstand tussen de microfoons minstens drie keer zo groot te maken als de afstand tussen iedere microfoon en hun dichtstbijzijnde geluidsbron. Bij heel grote koren heb je met een gewone A-B-opstelling nog steeds niet genoeg dekking. In dat geval kun je er een microfoon bij zetten. Ook hier kun je met de 3:1 regel faseproblemen voorkomen.

Richtingskarakteristiek

Bij een A-B-opstelling kun je ook experimenteren met verschillende richtingskarakteristieken. Met twee cardioïde microfoons heb je een breed stereobeeld en hoor je relatief weinig van de akoestiek van de ruimte. Met twee omnidirectionele microfoons wordt het stereobeeld iets smaller omdat de microfoons meer van dezelfde geluidsbronnen oppikken. Verder zal het een stuk ruimtelijker klinken en blijft de frequentierespons ook consistenter naarmate geluidsbronnen verder van de microfoon staan.

Hoe hoog kan ik de microfoons het beste plaatsen?

De onbalans die kan ontstaan als je de microfoons te dicht bij het koor zet, kan ook ontstaan als het koor bestaat uit meerdere rijen. Zo kan het gebeuren dat de voorste rij veel harder klinkt dan de achterste rij. Door de microfoons een stuk hoger te plaatsen, maak je het verschil in afstand tussen de voorste en achterste rij tot de microfoons een stuk kleiner. Dit kan betekenen dat je de microfoons een meter of drie de lucht in moet hijsen. In dit geval is een stel stevige overhead-statieven een must.

Wat is het grootste koor dat jij ooit hebt opgenomen? Hoe zag je microfoonopstelling eruit? Deel het in de comments!

» Opnames maken – Alles over recording
» Brom, en hoe ik het voorkom
» Ribbon-microfoons: de voor- en nadelen
» Mixen & masteren van muziek – Leer het hier!
» Het verschil tussen dynamische en condensator-microfoons
» Stereo mixen in 3D: diepte creëren met twee speakers
» Fase-problemen in de studio: zo kun je ze oplossen of voorkomen
» Microfoon-opstellingen bij stereo-opnames

» Kleinmembraan-condensatormicrofoons
» Normale hengel-microfoonstatieven
» Overhead-microfoonstatieven
» Alle microfoons & accessoires
» Alle Studio & Recording-producten

Microfoon-opstellingen bij stereo-opnamesMicrofoon-opstellingen bij stereo-opnames Opnames maken van shakers, tamboerijns en andere handpercussieOpnames maken van shakers, tamboerijns en andere handpercussie Hoe neem ik een piano op? Singer-songwriter opnemen - Zo doet een geluidstechnicus datSinger-songwriter opnemen – Zo doet een geluidstechnicus dat Microfoons: afstand, bereik en het proximity-effect - Zo zit datMicrofoons: afstand en het proximity-effect – Zo zit dat Overspraak in geluidsopnames? Zo voorkom je 'mic bleed'Overspraak in geluidsopnames? Zo voorkom je ‘mic bleed’
16 reacties
  1. Bert schreef:
    13 augustus 2023 om 13:41

    Een simpele tip bij kooropnames, en zeker als je van koptelefoon gebruik mort maken: schakel regelmatig de monitoring naar mono. Dan zul je beter horen wat je mixresultaat is. Stereo klinkt alles al snel mooi. Proefondervindelijk vastgesteld bij honderden opnames ik maakte. Voorkomt ook vaak dat koren of solisten in begeleiding verzuipen of omgekeerd en een goede check op fase ellende.

    Beantwoorden
  2. Cees schreef:
    2 mei 2023 om 18:29

    Stefan, allereerst bedank voor je begrijpelijke beantwoording op de vragen. Mijn vraag ik heb een microfoon die geen! fantoomvoeding nodig heeft, toch zit er een xlr male aansluiting op, ik heb een mengpaneel met fantoom voeding maar geen keuze per kanaal. Kan ik met een in de winkel gekocht XLR kabel dit toch veilig aansluiten. Het zelfde geldt voor een powered monitorboxje met XLR uitgang, ik heb een gitaar aangesloten op de monitor, kan ik dit veilig met een XLR kabel op het mengpaneel met fantoomvoeding aansluiten ?

    Beantwoorden
    • Stefan V | Bax Music schreef:
      3 mei 2023 om 08:16

      Bij de meeste microfoons kan het geen kwaad als ze fantoomvoeding ontvangen, zelfs als ze het niet nodig hebben. Alleen passieve ribbon microfoons kunnen beschadigd raken door fantoomvoeding. Als je andere dingen wilt aansluiten op de XLR inputs van je mixer, zoals de line out van een speaker of een keyboard, dan raad ik aan om fantoomvoeding uit te schakelen. Mocht je een microfoon hebben die fantoomvoeding nodig heeft dan kun je gebruik maken van een losse fantoomvoeding unit. Bijvoorbeeld de Devine MPS 1000.

      Beantwoorden
  3. Sel schreef:
    16 september 2022 om 17:32

    Ik zoek een microfoon voor een gezelschapvan 3 vrouwen en 2 mannen die zingen met een man opde piano, welke microfoons zijn daar geschikt voor

    Beantwoorden
  4. Inge schreef:
    5 oktober 2021 om 12:05

    Goedendag,
    fijn dat jullie zoveel advies geven. Wat ik zoek kan ik nog net niet vinden. Ik zoek namelijk een microfoon om een koor te versterken, niet voor een opname. Welke microfoons beveel je dan aan? Het gaat om een kinderkoor van ongeveer 15 kinderen.

    Alvast hartelijk dank voor de reactie.
    groet Inge

    Beantwoorden
    • Stefan V | Bax Music schreef:
      6 oktober 2021 om 08:10

      Hoi Inge,

      Voor het versterken van een koor kun je dezelfde microfoons gebruiken als voor het opnemen ervan. Hou er wel rekening mee dat het kan gaan rondzingen. Zorg er dus voor dat de microfoons niet op de speakers gericht zijn.

      Beantwoorden
  5. Erwin Uiterwijk schreef:
    3 oktober 2021 om 13:45

    Goedemiddag,

    De kleinmembraan condensatormicrofoons, welk soort aansluiting zit daar op? Ik mag hopen dat het een driepolige din connector gaat?
    Waarom dit ik vraag, ben op zoek naar een paar goede kleinmembraan condensatormicrofoons om van een klein koor het geluid beter te kunnen opvangen. Via een mengpaneel wordt het geluid naar een laptop gestuurd om uiteindelijk via Zoom te worden uitgezonden. De zoomuitzending wordt tevens ook opgenomen om later op YouTube te plaatsen. Met belangstelling wacht ik uw reactie af.

    Beantwoorden
  6. Dirk van Hees schreef:
    20 november 2020 om 22:18

    Ik ben op zoek naar een goede microfoon voor de opname van een kinderkoor en jeugdkoor (ongeveer 15-20 personen) in een kerk, maar heb geen idee hoe of wat?? Kunnen jullie wat suggesties doen??.
    Groet Dirk

    Beantwoorden
    • Stefan V | Bax Music schreef:
      23 november 2020 om 08:03

      Beste Dirk,

      Ik raad aan om voor een koor een stereopaar kleinmembraan condensatormicrofoons te gebruiken. Voor een gefocuste opname zonder al teveel galm kun je het beste kiezen een XY opstelling. In dit geval kun je de microfoons best dichtbij het koor zetten. Wil je dat de opname breder en ruimtelijker klinkt, dan zou je kunnen kiezen voor een ORTF opstelling. De Devine SM-100 is onze meest voordelige kleimmembraan set maar je zult wel vrij snel tegen de klankmatige beperkingen aanlopen. Een set als de Lewitt LCT040 klinkt al een heel stuk beter.

      Beantwoorden
  7. piet v althuis schreef:
    13 november 2019 om 15:45

    ik ben voor mijn koor opzoek naar een of meerder microfoons voor buiten maar ook voor binnen het bestaat uit 25 personen
    welke zijn geschikt

    Beantwoorden
  8. André schreef:
    1 juli 2019 om 11:36

    Koor van 20 man/vrouw opgenomen. Deze stonden in in halve cirkel rond een vleugel met de klep op de kleine stok. Uiteindelijk met alleen een X-Y van twee Røde M5 microfoons opgenomen. Microfoons 4 meter hoog, op 2 meter van het centrum van de cirkel. Mooi definieerbaar geluid met juiste balans tussen vocalen en piano.

    Beantwoorden
Laat een reactie achter