Hoe hard moet ik geluid opnemen?
Gepubliceerd op vrijdag 27 maart 2020
Je kent de situatie misschien wel als je thuis opnames maakt met bijvoorbeeld een audio-interface en microfoon. De input-meters van je software slaan maar een heel klein beetje uit, dus je zet de gain omhoog. En dan speel of zing je een paar luide tonen en je signaal overstuurt (‘clipt’) meteen als door de duivel bezeten. De vraag is dus: hoe hard – of zacht – moet ik opnemen?
- Er zijn twee situaties
- Je weet van tevoren hoe luid het signaal gaat worden
- Je weet niet van tevoren hoe luid het signaal gaat worden
- En een compressor dan?
- Maar mijn recorder heeft toch ook een compressor?
- Wat is er mis met oversturing?
- Kortom, gewoon altijd wat minder gain!
- Zie ook
Er zijn twee situaties
Door de gain van een opname-apparaat hoger te zetten, krijg je een luidere opname. Maar zet je de gain té hoog, dan gaat het signaal oversturen. Hoe moet je hier mee omgaan? Er zijn twee situaties:
- Je weet van tevoren hoe luid een signaal gaat worden.
- Of je weet het niet van tevoren.
Je weet van tevoren hoe luid het signaal gaat worden
De eerste situatie. Als je weet hoe luid een signaal maximaal gaat worden, dan kun je de gain redelijk nauwkeurig instellen. Op die manier kun je het signaal goed laten matchen met het dynamisch bereik van je opnamemedium – ofwel, de volume-grenzen van bijvoorbeeld je audio interface. Toch is het geen probleem om voor de zekerheid een marge van -10 dB aan te houden bij digitale opnames. In je opname-apparaat of opnamesoftware wordt er vaak met kleuren en getallen gewerkt om aan te geven waar de grens van oversturen zit, in het Engels ‘clipping’. Boven die grens zal het geluid niet meer klinken zoals het hoort (straks meer daarover). Die grens zit bij nul (-0 dB), en meestal wordt dat in het rood aangegeven. En meer dan nul betekent oversturing.
Je weet niet van tevoren hoe luid het signaal gaat worden
De tweede situatie: je weet niet hoe luid een signaal maximaal gaat worden. Dit zal vrijwel altijd gaan over de opname van een muzikant die live speelt of zingt. Je kunt dan twee dingen doen:
- Overleg met de muzikant en laat ‘m zo luid mogelijk spelen of zingen, pas je gain dan daarop aan.
- Als overleg niet mogelijk is, zet dan de gain wat lager, zodat een eventuele luide passage nog steeds zonder oversturing wordt opgenomen.
En een compressor dan?
Op papier werkt dat, de volumepieken worden dan in bedwang gehouden. Toch is het niet aanbevolen om compressie te gebruiken als je luider wilt opnemen. Het bekende ‘pomp-effect’ zit dan – hoe subtiel ook – als in graniet gebeiteld in je opname, en daar doe je helemaal niets meer aan – althans niet makkelijk en snel. Compressie tijdens de opname kán wel, áls je weet wat je doet, en gebaseerd op een flinke berg ervaring. En dan is het niet eens bedoeld om de opname luider te maken, maar gewoon om de sound wat vetter te maken. Een compressor gebruiken is eigenlijk een creatieve beslissing tijdens de mixage, niet een middel om tijdens de opname de pieken te onderdrukken met als doel het algehele signaal luider te maken! Is er een piek? De gain terugdraaien is het motto!
Maar mijn recorder heeft toch ook een compressor?
Nog terugkomend op compressie: er zijn voice-recorders (en andere portable opname-apparaten) die dit ingebouwd hebben. Daar heeft het als functie dat een spraakopname zo constant mogelijk is in volume. Dan is het makkelijker om te verstaan, wat prettig is als je een interview of vergadering wilt uittypen of als je de opname terugluistert in een rumoerige omgeving, zoals een trein. In zo’n context is het natuurlijk prima om zulke functionaliteit toe te passen. Maar ga je opnemen in een studiocontext, dan doe je hier niets mee. Je haalt veel van je dynamiek uit je opnames, en dat is juist zonde.
Wat is er mis met oversturing?
Bij digitale oversturing worden de toppen van je signaal afgevlakt. Een sinustoon begint dan een blokgolf te worden – heel wat extra boventonen! Het klinkt gewoon heel anders, en voor subtiele instrumenten wil je dat niet. Een klein beetje is nog wel te behappen, maar een flinke oversturing wil je altijd vermijden. Er is een uitzondering op die regel: als mensen die milde oversturing juist prettig vinden klinken. Maar dan gaat het over smaakvolle vervorming, zoals dat gebeurt met een gitaar-amp of een buizenmicrofoon. Dat is een heel ander verhaal, waar we het in dit artikel niet over hebben. Digitaal te hard opnemen is namelijk gewoon een botte oversturing die niet wenselijk is. Meer weten over prettige vervorming? Lees meer.
Groen: een zuivere sinus. Rood: een overstuurde en dus ongewenste sinus.
Kortom, gewoon altijd wat minder gain!
Het is goed om te beseffen dat de digitale revolutie eigenlijk heel goed is geweest voor de muziekindustrie. Bij bijvoorbeeld tapes – zoals die vroeger veel gebruikt werden – is het heel wenselijk om het dynamisch bereik zo volledig mogelijk te gebruiken. Dan heb je een (in verhouding) zo laag mogelijke noise-floor. Er is namelijk altijd ruis aanwezig bij zo’n taperecorder. Neem je zo hard mogelijk op (zonder te oversturen natuurlijk), dan zal er verhoudingsgewijs heel weinig ruis zijn. Neem je echter zacht op, dan zal er verhoudingsgewijs veel ruis zijn. Gelukkig is dat tegenwoordig anders. Je kunt bij een digitale opname (24 bit) eigenlijk nooit te zacht opnemen. Dus een marge van zo’n -10 dB (een gebied dat in de praktijk ook wel ‘headroom’ wordt genoemd), zodat je een 10 dB piek kunt opvangen, is geen enkel probleem. Kortom: wat minder gain is altijd de oplossing hier.
Print uit en plak aan de muur: “Een luid eindproduct maak je tijdens de mixage en de mastering, niet tijdens de opname!”
Zie ook
» Microfoons
» Audio interfaces
» Audiokabels
» DAW-software
» Portable recorders
» Alle Studio & Recording-producten
» Wat is de beste audio interface voor mij?
» Wat is de beste studiomicrofoon voor mij?
» Wat is de beste DAW-software voor mij?
» 5 fascinerende feitjes over de microfoon
» Opnames maken – Alles over recording
» Zang opnemen en versterken voor beginners
» Overspraak in geluidsopnames? Zo voorkom je ‘mic bleed’
» Zo kun je een microfoon aansluiten op de computer
» Fantoomvoeding nodig? Hier moet je op letten
» Hoe je een koor moet opnemen
» Distortion van geluid: goed of niet?
» Brom, en hoe ik het voorkom
» Hoe kan ik een gitaar aansluiten op mijn computer?
» Fase-problemen in de studio: zo kun je ze oplossen of voorkomen
» Wat is direct monitoring?
» Hoe neem ik een piano op?
» Microfoon-opstellingen bij stereo-opnames
» Drums opnemen: een vak apart
Maarten, sinds 2012 fulltime copywriter bij Bax Music, is journalist, muziektechnoloog en componist met credits in tv, film, games en theater. Hij geeft graag tekst en uitleg over alles wat muzikaal gebruikt kan worden.
Nog geen reacties...