AI en muziekproductie
Gepubliceerd op woensdag 5 mei 2021
Al enige tijd draait Artificial Intelligence (AI) mee in onze wereld. En steeds vaker wordt deze kunstmatige intelligentie toegepast in tools voor muziekproductie, -uitvoering, -opname en -weergave. In dit artikel gaat gastblogger en muziekproducer Mario Reijnen in op deze technologie. Hoe wordt AI tegenwoordig gebruikt in de muziek? Wat kan de invloed ervan zijn? En gaan we in de toekomst nog veel meer van muzikale AI horen?
Goed om te weten: het is niet mijn bedoeling AI in dit artikel op een voetstuk te plaatsen, maar om er een min of meer objectief beeld van te geven. Dat gezegd hebbende, is Artificial Intelligence mijns inziens meer een strijkbout dan rock ‘n roll. Wat niet wegneemt dat er prima gerock ‘n roll’d kan worden met AI!
AI in het kort
Artificial Intelligence (ofwel kunstmatige intelligentie), afgekort als AI, is een technologie die in staat is taken uit te voeren waar voorheen menselijke input voor nodig was. AI wordt gebruikt als verzamelnaam voor technologieën als Deep Learning en Machine Learning. Beide stellen een computer in staat om te leren van gegevens. Daarmee kan de AI zich continu verbeteren in de taken die worden uitgevoerd. Het heeft een eigen vermogen om beslissingen te nemen en problemen op te lossen. Vooral Machine Learning wordt toegepast in tools voor muziekproductie, -uitvoering en -weergave.
Gereedschap of vervanger?
In muziekproductie zorgt AI op dit moment nog vaak voor een optimalisatie van bestaande functies. Maar door zijn zelflerende mogelijkheden is AI technisch wel in staat een toepassing of zelfs een heel proces in de productie-chain compleet te vervangen.
Vervanger?
Het is te betwijfelen of AI al een volledige vervanging kan zijn. Een voorbeeld is de mogelijkheid om je muziek geheel te laten masteren door een AI engine. Een AI-algoritme zal na analyse van een audiobestand berekeningen doen om zo tot bepaalde ‘goede’ instellingen te komen. Maar een mastering engineer zal andere beslissingen maken dan een AI. Zo zal de engineer ideeën hebben over waar hij of zij naar toe wil qua sound. Daarbij beschikt de professional over een flink repertoire aan technieken en trucs om dit te realiseren. Het resultaat is dat de mastering engineer een eigen stempel op het geluid zet. Dat is waar deze technologie tekortschiet als het gaat om volledige vervanging. En daarom moet AI nog steeds gezien worden als een relatief nieuwe speler in het veld die nog veel kan leren.
Gereedschap
De meeste toepassingen gaan (nog) niet zo ver om een heel proces uit de productie chain op zich te nemen. Neem bijvoorbeeld een EQ-plugin met ingebouwde AI. Zo’n EQ is in de basis nog steeds hetzelfde stuk gereedschap dat een producer of sound engineer al decennia lang gebruikt. Maar, wel met verfijndere mogelijkheden. Zo kan een door de producer zelf ingestelde curve ‘voeding’ geven aan de AI die het inputsignaal analyseert. De curve kan zo nog fijner op het geluid afgestemd worden met als resultaat een nog preciezere klank-’shaping’. Kortom, de belangrijkste handelingen worden nog steeds door de producer of engineer uitgevoerd en dat is bepalend voor de output. In de lijn met de allereerste equalizers en alles daartussenin is het een volgende sprong in de technologische evolutie. Hieronder een objectieve uitleg over Sonible Smart EQ 2, waarin AI geïmplementeerd is:
Creativiteit en gevoel
Doordat AI bepaalde taken voor zijn rekening kan nemen in het proces van muziekproductie – zowel in compositie, opname als in ‘post’ – kunnen er nieuwe creatieve mogelijkheden ontstaan. Dat geldt ook voor gevoelsmatige expressie, dat veelal als een belangrijk onderdeel van de menselijke maat in muziek wordt beschouwd.
Melody generator
Neem bijvoorbeeld een melody generator. Deze genereert zelf melodieën in het verlengde van wat de componist al heeft bedacht, of helemaal zelf. Overigens bestaan er zowel in hardware als software al heel lang sequencers die eigen input leveren. Maar AI maakt het mogelijk om net iets verder mee te denken. Het kan nuttige nieuwe invalshoeken creëren, wat weer de creativiteit van de componist kan aanwakkeren. Want het is aannemelijk dat de componist deze melodieën nooit zelf zou hebben bedacht. Captain Melody is een plugin waarin met behulp van AI melodieën en akkoorden kunnen worden gegenereerd. Bekijk hem hier in een demo-video:
Ondanks dat AI een vrij machinale toevoeging is, hoeft het de creativiteit en gevoelsmatige expressie dus niet in de weg te staan. Sterker nog, het kan juist inspirerend werken. En bovendien: niet de tools, maar hoe je ermee omgaat, bepaalt de creativiteit. Op het gebied van opname, mixen en mastering zal dit trouwens niet anders zijn.
Nog meer toepassingen
We hebben het al over mastering, equalizing en melodie-generatie gehad. Maar het aanbod van tools voor muziekproductie waar AI in is verwerkt, is nog veel breder. Het komt vooral voor in softwarematige tools, maar ook hardware is niet uitgesloten.
Reverb
Waar AI heel sterk in is, is nauwkeurigheid. In een mix kan dat verbluffende resultaten opleveren. Dat zagen we al bij de equalizer. In een nieuwe generatie reverbs laat AI bijvoorbeeld berekeningen doen van de ingestelde ruimte. Zelfs het zelfstandig berekenen van een goede ruimte voor een mix met optimale pre-delay- en decay-settings is een mogelijkheid. Hieronder een video met de Izotope Neoverb plugin op een elektrische gitaar. Dat laat gelijk de brede toepasbaarheid zien.
Compressie
Met diezelfde mogelijkheden zijn er ook compressors die hun werk doen met een zeer nauwkeurige en transparante behandeling van de sounds:
Restauratie en extraction
Andere interessante toepassingen zijn te vinden in tools die nog een stap dieper in audiobewerking gaan. Denk bijvoorbeeld aan restauration tools voor plop-, hum- of es-correctie. Of laat AI je helpen om een heel instrument of vocaal uit een stereo wav file te extracten, ofwel: heel nauwkeurige reverse engineering, zoals hieronder met Spectralayers van Steinberg.
Discussie
Iedere technologische ontwikkeling brengt discussie met zich mee. Zo ook met AI. Over welke methode beter of slechter is, kun je lang discussiëren op basis van allerlei feiten. Maar zoals het vaak gaat in de muziek, worden beslissingen niet altijd op basis van feiten genomen. Ook subjectieve invloeden, zoals een persoonlijke voorkeur, kunnen je doen besluiten om AI-tools wel of niet te gebruiken. Dit verschilt ook weer per muziekgenre en de cultuur binnen een bepaalde muziekscene. Het levert in ieder geval genoeg nieuwe mogelijkheden op. Een aantal bekende artiesten zijn trouwens fanatieke gebruikers van AI in hun composities. Zo hebben Björk en Holly Herndon er hele projecten aan gewijd, waarbij zelfs eigen instrumenten met behulp van AI werden ontwikkeld. David Bowie deed dat overigens in de jaren 90 al.
Toekomstverwachtingen
AI draait intussen dus al een tijdje mee en vindt steeds meer zijn weg in toepassingen, ook binnen de muziekproductie. De ontwikkeling van AI en softwaretechnologie in het algemeen gaat exponentieel vooruit volgens de wet van Moore. Hiermee wordt verwacht dat we in 2045 een ‘technologische singulariteit’ bereiken. Dat is het moment waarop technologie gelijk, of hoger is aan de capaciteiten van een mens. Dat AI vele sprongen gaat maken, staat dus aardig vast. Er zijn technologisch nog vele mogelijkheden en met wat er nu mogelijk is, lijkt het echt nog in de kinderschoenen te staan. De verwachting is dus dat AI in de muziekproductie steeds vaker terug gezien gaat worden!
Zie ook
» Studio-software
» Alle Studio & Recording-producten
» Goede muziek, dat kun je meten
» Pitch-correctie: Auto-Tune, Melodyne… valsspelerij?
» Waarom artiesten ghost producers gebruiken
» De meest gesamplede liedjes ooit
» Van DJ naar producer: wat is het verschil?
» De analoge synthesizer revival
» Wat doet een producer?
» Evergreen-songs: worden die nog gemaakt?
» Waarom ik liever vinyl luister dan Spotify
Mario Reijnen (1980) groeide op met muziek en vindt sindsdien altijd een weg om ermee bezig te zijn. Als artiest, muziekproducent en technicus/engineer in audio en software werkt hij al jarenlang voornamelijk met dancemuziek.
Als technicus was Mario tot op heden werkzaam bij radio, concerten met o.a. Lauren Hill en Postmen, op dance-evenementen als Thunderdome, Planet Rose, Impact, Give it Dub, Incubate en X-Factor. En als software engineer voor technologiebedrijven. Van dat laatste keerde hij terug naar het studiowerk om daarmee zijn ambities om met muziek bezig te zijn voort te zetten. Als producer is hij actief onder meerdere pseudoniemen en doet hij diverse samenwerkingen om zo aan gezamenlijke en eigen muziek te werken. Zo stond hij voorheen ook nog even als onderdeel van de act Silen zelf op het podium. Hij heeft zich toegelegd op muziek en muziekproductie en past daarbij zijn kennis van technologie toe, of juist niet! Hij behoudt namelijk ook nog altijd een grote voorliefde voor analoge apparatuur en ziet veel mogelijkheden in hybride productievormen. Sinds de opkomst van AI volgt hij de ontwikkelingen binnen en buiten het muziek domein nauw.
Hoi Rudy,
Mooie reactie! Een interessant punt dat ik in dit artikel niet kwijt kon. Misschien maar goed ook, want er is een hoop over te schrijven.
Tools voor muziekproductie is net weer een andere wereld dan bijvoorbeeld een AI artiest die volledige muziekproductie (en mogelijk distributie en verkoop) op zich neemt. Ik zou zo nog enkele toevoegingen op jouw Open AI kunnen doen. Die ontwikkelingen gaan inderdaad zeer snel.
Tools met AI zie ik niet zo als een probleem. Dat zou ik een beetje kunnen vergelijken als de uitvinding van een elektrische boormachine opvolgend van een handboor. Dat probeer ik in dit artikel ook aan te stippen. Diegene die er gebruik van maakt en er daadwerkelijk creatief mee is, is nog altijd de mens.
In het geval van Open AI, of een andere vorm van een AI artiest ben ik het met je eens. Hoewel er vast ook mensen zijn die het omarmen, sta ik ook niet echt te springen om die ontwikkeling. Feitelijk is het beide muziek. In mijn optiek is de kracht van muziek ook echt dat het een medium is met wat een mens erin legt. Bezieling, emotie, expressie.
Ik voel deze reactie van jou dus heel goed.
Het is immers één van de grootste redenen geweest om vanuit een aantal jaar werken in de softwaretechnologie mezelf weer volledig op muziek toe te leggen. Zoals daarvoor.
Het was me 10 jaar geleden al aardig helder waar de ontwikkelingen naartoe zouden gaan. Zonde om daar ambities en een grote liefde voor muziek voor opzij te zetten denk ik.
Menselijke muzikanten zijn misschien wel harder nodig dan ooit.
Ik verwacht na het zien van de openai voorbeelden dat het niet al te lang meer duurt tot er genoeg (te)goede muziek is waardoor schrijvers eruit liggen. Het duurde vorig jaar 15 uur om een minuut aan gegenereerde originele muziek te maken bij hun. Het klinkt nog niet eens een beetje goed maar laat zien wat er komt. Misschien kan dit binnen een paar jaar al gebeuren. Soms zijn er grote doorbraken.
Ik blijf zelf nog wel wat investeren in apparatuur en tijd om te leren.