Maak kennis met de klarinet

De klarinet is één van die instrumenten die iedereen wel kent, maar eigenlijk niet zoveel over weet. Dit instrument kent een lange geschiedenis, maar komen we vandaag de dag nog in uiteenlopende verschillende muziekstijlen tegen. Een goede reden om eens nader kennis te maken met deze houtblazer.

Geschiedenis van de klarinet

De eerste klarinet is zo rond 1700 ontwikkeld door de Duitse instrumentenbouwer Johann Christiaan Denner. Er bestond al een instrument, de ‘chalumeau’, waarop hij een extra klep aanbracht. Hierdoor ontstond het unieke klarinetregister. Hierna werden al snel meer aanpassingen gedaan, zoals nog meer kleppen en verschillende lengtes. Dit betekende meer verschillend gestemde klarinetten met een ander bereik. Zo werden de mogelijkheden om voor klarinet te componeren steeds breder. De naam is afkomstig van ‘clarino’, het Italiaanse woord voor trompet. Naar verluidt omdat de klank in de verte werd herkend als een trompet. Al snel bleek al wel dat de klarinet een compleet eigen geluid heeft.

Hoe zit een klarinet in elkaar?

Als we naar het instrument kijken zien we een lange, holle buis, vol met gaten en kleppen. De buis is cilindrisch van vorm, wat wil zeggen dat deze overal even breed is. Behalve bij het mondstuk aan het begin en de klankbeker aan het uiteinde. In het mondstuk wordt de klank gevormd door middel van het laten trillen van een riet (hierover straks meer). Vervolgens gaat de lucht (en klank) door de buis en via een opening naar buiten. Nu komen we bij het belang van de kleppen en gaten. De lucht wil via de kortste weg het instrument verlaten. Door het eerste gat af te dichten wordt deze weg langer, doe daar het tweede gat bij en de weg wordt nog langer. Dit betekent dat de toon die uit de klarinet komt steeds lager is.

Het afdichten van de gaten kan bij sommige gaten met de vingers, maar voor veel gaten wordt gebruikgemaakt van een nauwkeurig kleppensysteem. Deze kleppen zijn gemaakt van een licht metaal en voorzien van een verzilvering of een vernikkeling. Voor de buis wordt traditioneel een harde houtsoort gebruikt, maar tegenwoordig ook kunststof. Hoewel kunststof iets minder warm klinkt, is het wel beter bestand tegen vocht en temperatuursschommelingen en bovendien een stuk voordeliger te produceren. Dit betekent dat ze zeker als leerinstrument geschikt zijn. Klarinetten van metaal kom je ook nog weleens tegen, deze hebben een koele klank en zijn moeilijker te stemmen met andere instrumenten.

Klarinetrietjes

Eerder kwam al ter sprake dat de klank van een klarinet wordt gevormd met behulp van een riet. Dit betekent dat het mondstuk een groot gat heeft dat wordt afgedicht met een stukje riet. Het riet wordt vastgemaakt met een ligatuur, een speciale houder die het riet tegen de opening klemt. Een kleine gleuf blijft echter bestaan en dat is precies waar het om gaat. Door lucht in deze opening te blazen gaat het riet trillen en deze trilling is de eigenlijke klank. Met alleen het mondstuk klinkt dit geluid als een piep, maar door de verlenging van de buis wordt de klarinetklank bereikt. Er zijn verschillende rieten verkrijgbaar, vaak met een nummeraanduiding. Hoe lager het nummer, des te dunner het riet. Een dun riet is makkelijker in trilling te brengen en is daarom geschikt voor beginners. Naarmate een riet dikker wordt, wordt de klank ook voller en warmer, maar ook moeilijker te bespelen. Voor de klarinet zijn er specifieke klarinetrieten, die absoluut niet inwisselbaar zijn met saxofoonrieten! Bovendien zijn er voor ieder klarinetstemming specifieke rieten.

Bes-, Es- of A-klarinet

Het instrument waar de meeste mensen aan denken bij de naam klarinet is in feite de Bes-klarinet. Maar zoals bij de geschiedenis al werd verteld zijn er verschillende modellen ontwikkeld. Dat iedereen denkt aan de Bes-klarinet is ook niet zo gek, dit is het meest gebruikte model voor uiteenlopende muziekstijlen. De naam verwijst in dit geval naar de stemming. Dat betekent dat het zogenaamd transponerend instrument is, een nogal technische term die aangeeft dat wanneer je op deze klarinet een C speelt, je eigenlijk een Bes hoort. Op dezelfde manier bestaat er ook een A-klarinet. Deze is iets langer en heeft daardoor een iets ander bereik. Deze wordt vaak in symfonie-orkesten gebruikt, zodat de originele bladmuziek kan worden gespeeld. De Es-klarinet is een maatje kleiner en klinkt daardoor hoger en scherper van klank. Deze heeft voornamelijk een rol in harmonie-orkesten. Daar vinden we ook de bas-klarinet. Dit instrument klinkt een octaaf lager dan de bes-klarinet. Daarnaast zijn er nog veel minder gebruikte modellen. Deze worden veelal gebruikt voor specifieke muziekstukken, waarbij de componist erom vraagt.

Boehm- vs Albertsysteem

Een term die je vaak tegenkomt in combinatie met de klarinet is ‘voorzien van Böhm-systeem’. Dit verwijst naar de manier waarop de gaten en het bijbehorende kleppensysteem zijn aangebracht. De naam is afkomstig van meneer Böhm (of Boehm), die het kleppensysteem van de dwarsfluit ontwierp. Een soortgelijke verdeling is op de klarinet toegepast, waarbij de gaten iets dichter bij elkaar zitten en daardoor makkelijker te bespelen is. Dit was een verandering ten opzichte van het eerder gebruikte Duitse systeem, ook wel Oehler- of Albert-systeem. Tegenwoordig is het Böhm-systeem veelal de standaard geworden voor klarinettisten, behalve in Duitsland en Oostenrijk. Ook blijven sommige spelers een Duits kleppensysteem gebruiken, omdat dit mooiere glissandi zou leveren.

Van klassiek tot klezmer

Dat (vrijwel) iedereen weet hoe een klarinet eruit ziet, komt misschien wel doordat het een zeer veelzijdig instrument is. De roots van het instrument liggen in de klassieke muziek en hij is via de marsmuziek ook in harmonie-orkesten terecht gekomen. Maar ook in de jazz speelt de klarinet al vanaf het begin een grote rol. Verder komen we hem tegen in Oost-Europese muziek zoals die klinkt op de Balkan, in bijvoorbeeld zigeunermuziek. In de Joodse klezmermuziek behoort de klarinet tot de standaardbezetting. Als klarinetspeler hoef je je dus zeker niet te vervelen en beperken tot één muziekstijl.

Accessoires voor de klarinet

Zoals bij ieder instrument zijn er ook voor de klarinet enkele accessoires die handig, dan wel nodig zijn. Bijvoorbeeld een schoonmaakset voor het onderhoud van de klarinet. Omdat je erop moet blazen zal hij net als ieder ander instrument vies worden. Met een doekje voorzien van een gewicht, maak je simpel de binnenkant schoon en droog. Ook een klarinet standaard is een praktisch accessoire. Het leukst is het natuurlijk om bekende liedjes te spelen, maar oefenen is ook nodig. Hiervoor zijn verschillende boeken beschikbaar, sommige met CD, andere voor duetten.

Klarinet leren spelen

De klarinet is een veelzijdig in te zetten instrument. Het leren bespelen lijkt misschien moeilijk met al die gaten en kleppen. Maar laat je niet afschrikken, het is niet ingewikkelder dan ieder ander instrument. In ons assortiment zijn ook voordelige modellen te vinden, zodat de aanschaf meevalt. Daarnaast vind je er ook muziekstandaards, metronomen en meer handige accessoires voor muziekles.

Koperen blaasinstrumenten van hoog naar laag Wind controller: een synthesizer voor blazers Saxofoon: geschiedenis, soorten en speeltechnieken HaFaBra: 3 verschillende orkesten Onderhoud van koperen blaasinstrumenten Trombone: speeltechniek, soorten en meer!