Goede muzikant worden? Dan moet je hier aan werken

Als muzikant wil je het beste uit jezelf halen, of je nu beroeps of amateur bent. En problemen en beperkingen waar je steeds tegenaan loopt, wil je uit de weg ruimen. Dat kan allemaal. Maar dan moet je het wel op de juiste manier aanpakken! In dit artikel gaan we het onder andere hebben over de vier soorten muzikanten die iedereen in zich heeft.

• Samenspel van factoren
• Ontsnap aan anatomie
• Vier typen spelers
•     1. De motorische speler
•     2. De visueel-analytische speler
•     3. De auditieve speler
•     4. De authentieke speler
• Tegen tabulatuur
• Wees een puzzelstukje
• Goed om te weten
•     Zing je solo
•     Tabulatuur oftewel tabs
• Zie ook

Samenspel van factoren

Wat maakt iemand tot een goede muzikant? Dat is een samenspel van meerdere factoren, aldus Davy de Wit, docent basgitaar en algemene muziekleer-harmonieleer en hoofd van de ArtEZ Popacademie in Enschede. Hij noemt er enkele: muzikaliteit, creativiteit, sound, presence (aanwezigheid), ambachtelijkheid (vakmanschap) en authenticiteit. Daarbij staat authenticiteit voor origineel en ‘niet inwisselbaar zijn’: je bent de enige die het zo doet en je bent daardoor herkenbaar voor anderen. “Alle grote muzikanten zijn authentiek. Ze hebben niet geprobeerd om iemand anders na te doen”, stelt Davy. “Ik adviseer muzikanten dan ook altijd om niet te proberen een kopie te worden van beroemde muzikanten. Het is wel goed om hun spel uit te zoeken en proberen na te spelen, om er iets van te leren en onder meer je technische vaardigheden te ontwikkelen. Maar probeer geen kopie te worden: op een mislukte kloon zit niemand te wachten.” Ook al heb je niet de ambitie om een van de muzikale groten op aarde te worden, als muzikant wil je doorgaans wel het beste uit jezelf halen. Davy heeft hiervoor adviezen.

Ontsnap aan anatomie

“Eén heel belangrijke tip: probeer op jouw instrument solo’s van andere instrumenten na te spelen”, zegt Davy. Hij geeft een voorbeeld: “Bijna driekwart van alle bassolo’s is voornamelijk georiënteerd op kwarten (de toonafstand kwart). Dat komt doordat de snaren op de bas steeds een kwart verspringen. De ‘vallende aanslag’ is technisch gemakkelijk dalend te spelen. Dat is één van de redenen waarom bijvoorbeeld pentatoniek veelvuldig wordt gebruikt.” Omdat de basgitaar een fysiek zwaar instrument is om te spelen, kies je als bassist al gauw wat je technisch het makkelijkst kunt spelen. Houd er rekening mee dat je grote voorbeelden mogelijk vanuit hetzelfde probleem in pentatonische trucs verzeild zijn geraakt. De bassist laat zich vaak beperken door de anatomische mogelijkheden van zichzelf, zijn instrument en zijn voorbeelden. Soortgelijke problematiek geldt ook voor andere instrumenten. Davy vervolgt: “Een viool bijvoorbeeld is niet in kwarten gestemd, maar in kwinten. Dat levert bij de vertaling van voor viool gecomponeerde muziek naar een instrument dat anders is gestemd de nodige technische problemen en uitdagingen op. Het is daarom de moeite waard om vioolstukken te spelen op gitaar of basgitaar. Dat heb ik zelf ook gedaan (onder meer de vioolsonates van Bach). Ik heb me daardoor technisch ontwikkeld en ben andere melodische patronen gaan spelen.”

Vier typen spelers

Volgens Davy kun je muzikanten in vier categorieën verdelen. Het zijn eigenlijk de vier categorieën die iedereen in zich heeft, waarvan er altijd één of twee het sterkst zijn vertegenwoordigd. Bij iedere muzikant liggen de accenten anders. De mogelijkheden om jezelf als muzikant te verbeteren, liggen op die plekken waar je de minste aandacht aan besteedt. Kijk waar je jezelf in herkent:

1. De motorische speler

Zoals de naam al zegt, laat deze muzikant zich bij het improviseren vooral sturen door zijn handen, zijn motoriek. Je zou hem ook een lick-georiënteerde of pattern-speler kunnen noemen. Het zijn muzikanten die veel licks en tricks kennen en deze op de automatische piloot kunnen spelen. Dat doen ze dan ook. De motorische speler hoort wat hij speelt (hij speelt dus niet wat hij van tevoren hoort) en corrigeert onderweg waar nodig, net als de visueel- analytische speler (zie hierna). Hij laat zich voornamelijk sturen door zijn handen en reflexmatigheden. Het voordeel van deze muzikant is dat hij een muzikaal vocabulaire heeft waaruit hij voortdurend kan putten. Het spelen voelt voor hem veilig en vertrouwd, zijn spel is van technisch goed niveau en hij heeft geen inspiratie nodig om tot een bevredigend resultaat te komen. Een improvisatie lukt daardoor altijd, want de licks hebben in het verleden immers ook altijd hun dienst bewezen. Het nadeel van de motorische speler is dat zijn vocabulaire zich beperkt tot datgene dat is opgeslagen in zijn motoriek. Daardoor blijft hij in de licks hangen en ontwikkelt hij zich niet optimaal verder.

2. De visueel-analytische speler

Visueel-analytisch ingestelde muzikanten zien als het ware patronen op hun instrument. Ze spelen niet wat ze (van tevoren) horen, maar wat ze zien (op het instrument). Of ze spelen wat ze weten en kiezen daaruit het te spelen materiaal. Deze muzikant hoort na de acties wat hij speelt en corrigeert onderweg. Bij de visueel-analystische speler is er weinig connectie tussen wat hij vanuit zijn muzikaliteit zou hebben gekozen en wat hij daadwerkelijk speelt. Een intuïtief opkomende melodie kan hij moeilijk vertalen naar zijn instrument (iets wat de auditieve speler beter kan: zie hierna). Hij kiest zijn woorden zorgvuldig vanuit een grammaticale correctheid, maar vertelt niet altijd een verhaal. De muziektheoretische kennis van deze muzikant geeft wel een groot aantal extra mogelijkheden, waar de andere typen spelers minder snel op zouden komen.

3. De auditieve speler

De auditieve speler herkent intervallen (toonafstanden) en speelt wat hij (in zichzelf) hoort. Hij kan een melodisch idee intuïtief vanuit zijn fantasie naar zijn eigen instrument vertalen. Nadeel is wel dat deze muzikanten vaak worden beperkt door hun melodisch, ritmisch en stilistisch referentiekader. Om verder te komen, moet deze muzikant zijn referentiekader vergroten.

4. De authentieke speler

Deze muzikant werkt vanuit zijn talent. Hij laat zijn eigen muzikaliteit en persoonlijkheid de richting bepalen en speelt (of wil spelen, afhankelijk van zijn auditieve vaardigheden) wat hij van tevoren hoort. Het instrument is gepromoveerd tot een instrument in de zin van een gereedschap, dat deze muzikant benut om zijn creativiteit te vertalen. Muzikaliteit staat los van je vermogen om een instrument te bespelen. Muzikaliteit geeft je vermogen om de juiste (eigen) keuzes te maken. Deze keuzes maken je authentiek. Om dit te stimuleren, moet je op zoek gaan naar dingen die je niet kent (niet altijd luisteren naar dezelfde bands), om zo je referentiekader te vergroten en je te laten inspireren. In dat opzicht leven we momenteel in een gouden tijd, want via internet, Spotify en dergelijke is het gemakkelijk om op ontdekkingsreis te gaan.
“De meeste muzikanten zullen zich in één of meerdere van bovenstaande typen herkennen”, zegt Davy. “De motorische en visueel-analytische spelers komen het meest voor. Als je jezelf als muzikant wilt ontwikkelen, moet je zoeken en werken naar een optimale balans tussen al deze vier typen muzikanten in jezelf. Dat is de aangewezen manier om je grenzen te verleggen en je optimaal te ontwikkelen. Werk vooral aan die onderdelen waarin je jezelf op dit moment het minst herkent.”

Tegen tabulatuur

Veel muzikanten zijn motorische of visuele spelers. Voor hen is het belangrijk om ook die andere vaardigheden te ontwikkelen. Werk daarom aan je muzikale gehoor en je muziektheoretische kennis. Anders ontsnap je niet aan je vicieuze cirkel als motorische of visuele speler. “Mede daarom ben ik tegen tabulatuur”, zegt Davy. Ter toelichting: tabulatuur (vaak tabs genoemd) is een vereenvoudigd muziekschrift, specifiek gericht op een bepaald instrument. Heel bekend en populair zijn de tabs voor gitaar en bas (zie hieronder). Tabulatuur is makkelijker te leren dan notenschrift. Waarom is Davy tegen tabulatuur? “Om meerdere redenen. Notenschrift heeft de voorkeur omdat het de standaard is en naar ieder instrument overdraagbaar is. Een nadeel van tabulatuur is dat alles vaststaat. Je mist het harmonische beeld en je ontwikkelt (in geval van gitaar) je ‘halskennis’ niet. Als (bas)gitarist degradeer je jezelf tot ‘vakjesindrukker’. In plaats van dat je op gehoor een nummer uitzoekt, ga je internet op en binnen de kortste keren heb je de tabulatuur van het bewuste nummer gevonden.” Door internet heeft de tabulatuur een enorme vlucht genomen. Wereldwijd wisselen met name gitaristen en bassisten met elkaar de tabs uit van alle denkbare popsongs. “Maar de kwaliteit laat vaak te wensen over”, vindt Davy. “Het is eerder regel dan uitzondering dat er minstens zeven verschillende tab-versies van een nummer op internet te vinden zijn. Welke is dan de juiste? En zit er wel een juiste bij?” Davy is er een uitgesproken voorstander van om nummers zelf uit te zoeken. “Zet de cd op en luister hoe het nummer in elkaar zit. Je traint de auditieve speler in jezelf. Bovendien kun je in tabs allerlei nuances niet aangeven, bijvoorbeeld hammer-ons en slides. Als je goed luistert, hoor je ze wel en leer je die nuances te vertalen naar je eigen spel. Door op basis van tabs te spelen, versterk je de visuele speler in jezelf, met de bijbehorende nadelen. En je verwaarloost de auditieve speler.”

Wees een puzzelstukje

Tot slot noemt Davy nog een andere belangrijke factor die de kwaliteit van jou als muzikant bepaalt. “Wees je er voortdurend van bewust dat je als band speelt in dienst van het liedje. Vaak weten muzikanten, op de zanger na, niet eens waar een nummer over gaat. Maar om een nummer goed te kunnen spelen, moet je wel weten waar het over gaat.” De grote valkuil voor veel bands is dat ze als band geen geheel zijn, maar een groep individualisten. “Ik zie een band als een puzzel, waarvan iedere muzikant een puzzelstukje is”, schetst Davy. “Veel muzikanten willen in dat ene puzzelstukje al hun kunstjes laten zien. Maar als je dat doet, wordt de puzzel nooit een mooi geheel. Het wordt een chaos. Als muzikant moet je beseffen dat vrijwel alle toehoorders luisteren naar het grote geheel, het totaal. Slechts een enkeling luistert naar het individuele instrument. Daarom moet je als muzikant accepteren dat je niet steeds al je kunstjes moet laten zien in jouw puzzelstukje. Speel je om je publiek te raken of om je collega-instrumentalisten (of de leuke zangeres) te imponeren? Je moet accepteren dat je een groot deel van de tijd alleen het blauwe puzzelstukje bent dat de lucht weergeeft, of het groene puzzelstukje van het gras. Als je dat doet, klopt het plaatje. Dan klink je als band als één geheel en wordt je eindproduct meer transparant.”

Zie ook

» Muziek maken: op gevoel of verstand? Beide!
» Jazz zingen: timing, frasering en improvisatie
» Efficiënter bewegen als muzikant – Leer het met deze methodes
» Ademhaling voor muzikanten
» Toetsenist in een band – Dit komt erbij kijken
» Percussie leren spelen? Gebruik deze tips en technieken!
» Open stemmingen voor gitaar: probeer ze eens uit!
» Dynamiek in je muziek brengen? Gebruik deze 8 tips
» Zithouding voor muzikanten – Leer opnieuw zitten!
» Soleren over akkoordenschema’s
» Hoe leer ik als drummer meerdere stijlen spelen?
» 7 effectieve tips om sneller gitaar te spelen

Zingen en spelen tegelijk – Ook jij kan het leren! Hoe begin ik een band? Muziek instuderen – De kracht en het gevaar van herhaling Muziek-blessures – 8 manieren om ze te voorkomen Efficiënter bewegen als muzikant – Leer het met deze methodes Hoe zorg ik dat mijn bladmuziek niet wegwaait?