Goede muziek, dat kun je meten

Muziek, dat is kunst. Kunst is emotie. Ogen dicht. Wegdrijven op een wolk. Muziek moet je voelen en toch vooral niet kwantificeren, en andere vervelende woorden. En al helemaal niet oordelen, want daar gaat muziek kapot van. Maar zeg nou zelf, als een aannemer een scheef schuurtje bouwt in je tuin en zegt dat je ‘niet mag judgen’, dan ga je heel hard lachen, of misschien beter huilen. Zoals elke prestatie, is ook een muziekprestatie meedogenloos te beoordelen. Stroop je mouwen op, dan trekken we dat heilige huisje omver. Resultaat? Afgestudeerd muziekrecensent.

Uitleg over ons gereedschap: De MuziekGrafiek

Voorbeeld van een totaal willekeurig ingevulde MuziekGrafiek

Een primeur. Ik presenteer hier mijn multidimensionale MuziekGrafiek. Het enige echte meetinstrument om zelf – zonder de hinderlijke meninkjes van anderen – de kwaliteit van je favoriete muziek definitief vast te stellen. Maakt niet uit welk genre, zolang het maar afkomstig is van onze planeet. Hoe verschillen je favoriete muzikanten, songs en albums van elkaar? Gebruik bovenstaande zeven beoordelingscriteria + het Mysterie-Criterium. Mijn voorspelling: de balkjes van je toppers gaan bijna allemaal naar een score van 6 of meer. En dan is er de muziek die je ‘ook wel leuk vindt’. Die heeft waarschijnlijk een paar opvallende dipjes rond de 2. Prove me wrong. O, je hebt zo je eigen ideeën over muziekritiek? Prima, daar praten we straks over.

Daar gaan we. Stift in de aanslag?

Pak maar m’n hand, stel niet te veel vragen. We gaan je favoriete muziek beoordelen. Een blanco invulgrafiekje voor jou persoonlijk tref je hieronder. Lees vervolgens de instructies voor elk van deze zeven criteria uit Marnix’ muziekleer. Maar kijk uit, niet halverwege gaan jammeren dat je bent bedolven onder een heilig huisje.

♯1. Muzikale vaardigheid

‘Ja.’ Dat is het antwoord op alle volgende vragen. Muzikale vaardigheid, is dat een pianist die de Finger Breaker van Jelly Roll Morton speelt? Of is dat Jeff Beck die zijn niet te imiteren gitaartoon uit zijn instrument trekt alsof hij een stuk klei kneedt? Dream Theater’s Dance of Eternity waarin 106 keer van maatsoort wordt gewisseld? Of toch liever Max Martin’s perfecte popsongs? Pavarotti die anderhalf octaaf boven de centrale C zingt? Of Freddie Mercury’s vocale palet met alle kleuren van de regenboog? Of heel misschien een hardstyle-producer die het publiek extra heftig uit zijn dak laat gaan doordat hij een week lang aan zijn bassdrum-sound heeft geschaafd? Zoals ik zei: ja.

Specialisten en generalisten

“Een hoge F? Is dat een foutje?” George zegt niets, glimlacht, duwt een schuifje omhoog en drukt op een rode knop. “You think she needs you” klinkt er nasaal uit de twee zwarte schelpen op Alan’s hoofd. Alan zet het koper tegen zijn lippen. Lichte, ronde klanken dansen door de kale ruimte. Vijftien seconden later is George’s glimlach twee keer zo breed. Hij wist het wel, Alan is de beste. Voordat de producer iets kan zeggen, galmt de stem van Paul McCartney door een speaker: “Okee, nou, ik denk dat je het wel beter kan, of niet, Alan?” Het is maar goed dat de Beatle achter glas zit. Twee extremen, twee soorten muzikanten, in deze befaamde confrontatie: specialist Alan Civil die een hoorn-solo speelt op For No One, geschreven door een manusje-van-alles, Paul McCartney, de generalist.

De vaardigheidsmeter

Stel, er zijn twee jongens, Paul en Alan. Ze krijgen allebei een emmer met 10.000 oefen-uren om te besteden. Met ingespannen blik tilt Alan de emmer op en giet de volledige inhoud in een Franse hoorn. Paul daarentegen, gooit een plens over een basgitaar, gutst wat over een paar gitaren, besprenkelt een drumstel, slaat een litertje achterover en gebruikt de rest om zijn songwriters-pen in te dopen. Het maakt niet uit of een muzikant één ding goed kan of veel dingen een beetje.

♯2. Effectiviteit: het doel is een gevoel (als je voelt wat ik bedoel)

We zijn in de Jeans To Go. Verkoopster Marly ziet een schichtig kijkende, voorovergebogen veertiger met baard, geruit overhemd, hippe spijkerbroek en oude gympen naar binnen schuifelen. ‘Lastig geval’, denkt ze. De klant observerend bladert ze driftig door de catalogus van tientallen kledingrekken in haar hoofd. Dan in drie stappen op hem af. “Ja, uh, ik zoek een broek.” Ze loodst hem glimlachend naar een rek. Een kwartier later verlaat de man de winkel, zijn rug nu rechter, met twee broeken. Los vallend, want dat vindt hij lekker, en niet té hip, want Marly weet dat Wim ermee naar kantoor moet. Ervaring + aandacht: Marly is een effectieve verkoopster. Elke muzikant probeert een gevoel over te brengen aan een denkbeeldige luisteraar – laten we zeggen Wim. Maar is het succesvol?

♯3. Bezieling: als je de artiest niet ziet

‘Vaardigheden’, ‘observeren’, ‘proberen’, die woorden beginnen me nu al te vervelen. Wel eens een hypnoseshow gezien? Je zou haast denken dat deze ongetrainde vrijwilligers top-komieken zijn. Maar de hypnotiseur heeft simpelweg hun innerlijke criticus in de hoek gezet: ‘We luisteren niet meer naar jou.’ Ook een bezielde muzikant neemt geen bevelen meer aan van zijn innerlijke zeurpiet. Weg met de beperkingen, welkom hemelse muziek. Stel je een acht-armige, zwetende drummer voor die de krachtsinspanning van zijn leven neerzet, maar tegelijkertijd met een wezenloze blik in het universum tuurt. Zijn oogleden gaan nog maar af en toe op en neer en zijn mond hangt op halfzeven. De muziek is nu de baas.

♯4. Originaliteit: help, er zit een musk in m’n muziek

Poef. Daar is als bij toverslag de Tesla van Elon Musk, en voor je het weet is je halve vriendenkring elektrisch. Die lefgozer is een levende legende. Maar meneer SpaceX zit ook aan de knopjes van Twitter te prutsen en dat vindt je halve vriendenkring dan weer raar: die man is een megalomane mafketel. Origineel is hij sowieso. Als super vernieuwende muziek in de smaak valt, dan vinden we een artiest kunstzinnig, slim of stijlvol. Vervolgens wordt deze virale muziek door muzikanten over heel de wereld geïmiteerd: mutatie volbracht. Maar als de luisteraars een beetje glazig en immuun kijken, dan is deze muzikant plotseling een weirdo, een loser, of in elk geval iemand die duidelijk niet weet hoe je muziek maakt.

♯5. Diepgang: jummie

M’n moeder is zo gek om een stuk zalm 24 uur lang in een geheim sausje te leggen dat ze in de afgelopen vijftig jaar heeft geperfectioneerd. “Marineren kreng!”, roept ze dan. En daarna nog een avondje in de walmen van een houtvuurtje. Het is meer kruid en rook dan zalm, maar jemig, drie dagen later proef ik het nog. Die shit is diep. De muziek van iemand met een rijk emotioneel leven neemt automatisch de smaak daarvan aan. Zo smult de luisteraar van een moot muziek met emotionele diepgang. Idem dito voor bijvoorbeeld intellectuele en spirituele muzikanten.

♯6. Luistervaardigheid: durf jij je rapport te laten zien?

Zomer 1996, zestien jaar oud. Ik heb Wannabe van de Spice Girls succesvol van me af geslagen en ontdek in platenzaak De Waterput de bruine bakken met tweedehands LP’s à ƒ 2,50. Onmiddellijk koop ik een Yes-album uit 1972. Want Yes, die ken ik van dat catchy eighties-liedje Owner Of A Lonely Heart. Thuis haal ik de zwarte schijf uit de bijna egaal groene hoes met daarop de titel Close To The Edge en laat de naald met mijn pink in de groef zakken. Ik word blootgesteld aan wat lijkt op een drummer die de kat opgesloten heeft in het pannenkastje, een bassist die zijn Harley op een rollerbank staat te testen en een gitarist die een slecht scharnierende deur onophoudelijk in diverse standen zet. Achttien minuten later, krrr, naald terug, eerste liedje klaar. Je had net zo goed Chinees tegen me kunnen spreken. Enkele dagen later luister ik de LP nog eens, voor de zekerheid. En dan nog eens, en nog eens. Tot het mijn favoriete muziek is.

♯7. Nostalgie: hoe tiener is het?

Pas op hè, je dacht: we gaan lekker die muzikanten langs de meetlat leggen. Kom je zelf aan de beurt! Blijf maar liggen, het wordt nog erger. Want je denkt natuurlijk dat je op latere leeftijd ook nog Chinees had kunnen leren. Welnee. Als ik Close To The Edge tien jaar later had ontdekt, dan had ik hem na één draaibeurt terug in z’n hoes gestopt en was hij nooit méér geworden dan die groene streep in mijn platenkast. Onderzoek van de New York Times laat zien dat het soort muziek dat je in je tienerjaren luistert – vooral zo rond je veertiende jaar – de muziek is die je later nog steeds het meeste opzet. Je twintiger jaren bijvoorbeeld, hebben al twee keer zo weinig invloed op je latere muzieksmaak als je tienerjaren. Dat verklaart waarom ik denk: ‘Eigenlijk helemaal zo slecht nog niet’ als mijn autospeakers met het schaamrood op hun conussen ‘Oh baby baby’ laten horen.

Het Mysterie-Criterium

Ik trek de zwarte fluwelen doek met een ruk weg. Op de grond staan twaalf letters: HOUDBAARHEID. Ofwel, wat vinden we met z’n allen van deze muziek? Je kijkt me aan. Grote, natte ogen, een trillend lipje: “Jij zei dat ik het alleen kon!” Ik ga op mijn hurken zitten en geef je een aai over de bol. “Kijk, jij, ik, iedereen – we houden onbewust allemaal onze MuziekGrafiekjes bij. En zo bepalen we heeeel langzaam welke muziek we sámen goed vinden.” “En toen?”, zeg je met een snik. “Nou, de meeste muziek van vroeger zijn we vergeten. Maar Pa-Pa-Pa-PAAA vinden we met z’n allen blijkbaar nog steeds het herhalen waard. En over duizend jaar… dan zijn we dat misschien ook vergeten.” Je doet een paar stapjes terug. Ik pak mijn laptop. “Zie je dit krantenarchief? Typ de naam van de muzikant in en kijk hoeveel hits je krijgt. Dan weet je de houdbaarheid.” Ik kijk op. Je bent weg. Op de grond een verscheurde MuziekGrafiek.

Nou ja zeg. De arrogantie.

Dan bouw je toch lekker je eigen MuziekGrafiek*? Deel je dimensies in de reacties hieronder.

*_{Cirkeldiagram mag ook (een Wat-Is-Deze-Muziek-Waard-Taart).}

Zie ook

» Muziek leren maken – Zelfstudie of docent?
» AI en muziekproductie
» Evergreen-songs: worden die nog gemaakt?
» Elektrische gitaar: geschiedenis, klank en speeltechniek
» Jazz – Geschiedenis en kenmerken van een rijke muziekstijl
» Pitch-correctie: Auto-Tune, Melodyne… valsspelerij?
» 5 legendarische drumpartijen
» Wat doet een muziektherapeut?
» De meest gesamplede liedjes ooit
» Waarom ik liever vinyl luister dan Spotify
» Wordt je kind slimmer van muziek maken?
» Wat doet een producer?

Marnix | Bax Music

Marnix werkt sinds 2011 als copywriter bij Bax Music. Een typische all-rounder, maar met zijn ervaring op het gebied van onder meer toetsen, gitaar en zang, voelt hij zich in de categorie Muziekinstrumenten nog het meeste thuis.

Geslaagde opnamesessies met deze 5 tips voor geluidstechnici Beroemde producers: Alan Parsons – de ambachtelijke producer Muziek leren maken – Zelfstudie of docent? Als een robot je muziek maakt, wie krijgt dan de inkomsten? Muziek maken: op gevoel of verstand? Beide! Je fanbase opbouwen als muzikant