Rechten van muzikanten - Goed geregeld in Nederland?

Veel Nederlandse muzikanten zullen ervaren hebben dat de wetgeving en regels voor muzikanten nogal wollig, onduidelijk en onvolledig zijn. Waar Nederland, als het gaat om economie en industrie voorop loopt, strompelt ons land achter de feiten aan als het gaat over de rechten van de muzikant. In een gesprek met muzikant Erwin Angad Gaur – die onder meer directeur was van de muzikantenvakbond Ntb – proberen we de vinger achter de wet- en regelgeving in Nederland te krijgen.

Erwin Angad Gaur

Erwin Angad Gaur is een soort spin in het web en misschien wel de belangrijkste persoon in Nederland als het gaat om de rechten en bescherming van muzikanten. Hij was secretaris/directeur van de Ntb, voorzitter van Platform Makers en bestuurslid van diverse rechtenorganisaties, zoals Sena, Norma en Stichting de Thuiskopie. Dat zijn veel functies met allemaal dezelfde pet op: hoe kan de positie van de Nederlandse muzikant verbeterd worden? Erwin Angad Gaur legt uit hoe de Nederlandse wet in elkaar steekt.

Interview

De rechten van muzikanten zijn in Nederland prima geregeld.

Nee. Nee, daar ben ik het niet mee eens.

Want?

Nederland is altijd een beetje een piratenstaatje geweest wat dat betreft. Noem het de VOC-mentaliteit. We waren een van de laatste landen in Europa die het auteursrecht ingevoerd hebben, eigenlijk alleen maar omdat de landen om ons heen daarop aandrongen. En meer recent de Wet op de Naburige rechten, waarvan de collectieve vergoedingen beheerd worden door Sena en Norma. Ik geloof dat alleen België nog na ons was. In 1993 kwam het er eindelijk door, terwijl de ons omringende landen tien of zelfs twintig jaar eerder die wet hadden ingevoerd. We hobbelen er dus wel heel erg achteraan.

Maar is dat alleen historisch gezien zo of is dat nog steeds zo?

Nog steeds wel, denk ik. Het is wel ietsjes veranderd de laatste jaren. Een jaar of vijftien geleden riepen vele politici dat het auteursrecht achterhaald was en een belemmering voor innovatie. Dat beeld is in de afgelopen jaren wel wat bijgesteld. We hebben nu met het Platform Makers – het samenwerkingsverband van alle belangenorganisaties van auteurs, artiesten en andere creatieven – voor elkaar gekregen dat er nu in Nederland ook het acteurscontractenrecht is ingevoerd. Ook al iets waarmee we achter liepen. Het kan op een paar punten nog wel wat beter en wat steviger. We zijn er dus ook nog niet mee klaar, maar hij ís er in ieder geval.

Dat auteurscontractenrecht is ook goed voor musici.

Ja. Het is een bescherming tegen wurgcontracten. Het geeft bijvoorbeeld de mogelijkheid om onredelijke bedingen in een contract ongeldig te laten verklaren. Daarvoor is nu ongeveer sinds een maand ook de Geschillencommissie Acteurscontracten actief. Dat is een goedkopere en meer laagdrempelige versie van de rechter, zeg maar.

Daar stap je dus naartoe als je een conflict hebt over een contract?

Precies. Als er bijvoorbeeld een oneindige optie in je contract vermeld staat, zodat je aan het begin van je loopbaan, als je onderhandelingspositie nog vrij zwak is, de rest van je carrière meteen wegtekent tegen dezelfde voorwaarden. Dat soort bedingen worden als evident onredelijk beschouwd en kunnen dus aan de kant worden geschoven ook al heb je je handtekening onder zo’n contract gezet. Een ander voorbeeld, de kickbacks. Omroepen die componisten min of meer dwingen hun werk bij een bepaalde uitgeverij onder te brengen en daarnaast nog een deel van hun Buma/Stemra inkomsten linea recta over te maken naar die uitgever of naar de omroep. We gaan de komende tijd zien hoe de wet gaat werken in de praktijk. Er zal een tussentijdse evaluatie zijn na tweeënhalf jaar en een volledige na vijf jaar. Wij, als vakbonden en beroepsorganisaties, houden dat scherp in de gaten en we gaan proberen de boel nog wat meer aangescherpt te krijgen.

Al die rechtenorganisaties! Je ziet door de bomen het bos niet meer.

Dat kan. Dat hoor ik wel vaker. Maar op zich valt het wel mee. Als je alleen muzikant bent tenminste. Je hebt Buma/Stemra. Die worden ook meestal in één adem genoemd. Wellicht is het trouwens zinnig om eerst alleen lid van Buma te worden als je beginnend muzikant bent en CD’s in eigen beheer uitbrengt. Je hebt dus twee auteursrechtenclubs die nauw met elkaar samenwerken en twee naburigerechtenclubs, Sena en Norma. Als je je daar inschrijft is het eigenlijk klaar. In totaal vier bomen dus om dan te spreken van een bos?

Meer een bosje misschien?

Zodra je meer verschillende dingen doet, wordt het ingewikkelder; dat wel.

Dus, hoe veelzijdiger de artiest, hoe gecompliceerder zijn rechtensituatie?

Ja. Jazeker. Als je het totaalplaatje bekijkt, is er natuurlijk nog veel meer. Stichting Leenrecht en Stichting de Thuiskopie bijvoorbeeld. Die laatste incasseert geld voor het feit dat mensen thuis een kopie van, onder andere, muziek mogen maken. Thuiskopie betaalt dat uit aan Norma voor musici en acteurs en aan Stemra voor componisten en tekstschrijvers. Maar als muzikant hoef je dus zelf niks met Stichting de Thuiskopie. En er is ook een verschil in keuzes. Voor Buma/Stemra geldt dat je ervoor kunt kiezen je werk daar onder te brengen, maar het hoeft niet. Je kunt dus ook gewoon je eigen rechten blijven beheren. Als je echt succesvol wordt, is dat natuurlijk ondoenlijk. Hoewel het misschien in de toekomst met ‘blockchain’ weer wél kan. Met name in de Dance zijn er een aantal grote artiesten die dat nu al doen. De Naburige rechtenvergoedingen zijn door de wetgever ondergebracht bij Sena en deels bij Norma dus die keuze heb je daar niet.

Als je bij Buma/Stemra een nummer deponeert, dan is het ook echt vastgelegd.

Nee.

Maar dat was vroeger wél zo.

Nee, dat was vroeger ook niet zo, maar het was heel verwarrend. Ze gaven namelijk de mogelijkheid om het op te sturen en vervolgens deden ze er niks mee.

En je moest ook bladmuziek inleveren en alles.

Het punt is dat ze de indruk wekten dat dat een wettelijke bescherming gaf, maar dat was niet zo. Daarom zijn ze daar op een gegeven moment ook mee gestopt. Je zult dat dus op een andere manier moeten regelen.

Bij het Belastingkantoor.

Inderdaad. Je hebt nog een aantal andere mogelijkheden. Je kunt ook naar een notaris gaan, maar dat is wel een vrij dure optie. Of je kunt het per post aan jezelf opsturen want op een postzegel staat ook een datum. Je moet het dan wel ongeopend bewaren en heel goed onthouden wat er in zit. Maar de juridische waarde daarvan is niet absoluut. Het makkelijkste is, denk ik, het indienen van een I-DEPOT bij het Benelux-Bureau voor Intellectueel Eigendom.

De overheid maakt het muzikanten niet bepaald makkelijk.

Deels is dat waar. Het is in Nederland jarenlang taboe geweest om in de politiek of zelfs bij het Ministerie van Cultuur te praten over kunstenaarsbeleid. Kunstbeleid, ja maar kunstenaarsbeleid….? We hebben er lang voor moeten vechten, duwen en trekken, maar het staat inmiddels wat meer op de agenda. Er is nu twee keer een onderzoek gedaan door Ntb en FNV onder de titel “Pop, wat levert het op?” Een gericht onderzoek naar de inkomenspositie van de popmuzikant. En je merkt dat dat wel invloed heeft. De Raad voor de Cultuur heeft er inmiddels uitspraken over gedaan dus men begint er oog voor te krijgen. De overheid is nog vaak geneigd te vinden dat artiesten natuurlijk een behoorlijk inkomen moeten hebben; alleen het mag de overheid dan niets kosten. Daarnaast werkt de overheid zichzelf ook wel eens tegen. Al die muziekscholen in Nederland die de afgelopen jaren geprivatiseerd zijn. Hadden mensen eerst nog een parttime of fulltime aanstelling als muziekdocent, nu moesten ze zich ineens als ZZP’er laten inhuren om hetzelfde werk te doen.

Voor minder geld.

Ja. Aangestuurd door lokale overheden die gewoon geld willen besparen. En Wiebes en Asscher willen net zo graag af van die schijn ZZP’ers. Daar kan ik me behoorlijk boos om maken.

Er zou een downloadverbod moeten komen dat ook gehandhaafd wordt.

Nou, allereerst: er ís een downloadverbod. Maar handhaving is niet haalbaar. Hoe wil je iets dat zó wijdverbreid is, gaan controleren? Ik denk dat half Nederland wel eens iets illegaal downloadt, soms zelfs zonder er zich bewust van te zijn. Als je dat allemaal wilt achterhalen, ben je alleen al zoveel geld kwijt dat de baten niet tegen de lasten zullen opwegen. Dan kun je beter naar alternatieven kijken, zoals het regelen van een vergoeding.

Of het aanpakken bij de bron.

Ja, en dat gebeurt ook. Daar hebben we Stichting Brein voor die naar grote uploaders en sites gaat die illegaal downloaden faciliteren en daar veel geld mee verdienen. Maar ook voor Brein is het dweilen met de kraan open. Als je nou eens een internetheffing introduceert, die iets wat bijna iedereen toch al illegaal doet, legaliseert maar dat daar dan een vergoeding tegenover staat. Dat bepleit de Ntb samen met de Consumentenbond al jaren. Als artiest wil je toch gezien en gehoord worden? Het is niet je bedoeling om iets te verbieden; je wilt alleen een eerlijke vergoeding voor je werk.

Even over jou. Je zit in behoorlijk veel besturen. Een bestuurder met verschillende petten op moet altijd schipperen.

Een bestuurder moet altijd schipperen, maar dat heeft niet zoveel te maken met het aantal petten dat hij opheeft. Een bestuurder moet rekening houden met het feit dat hij niet alleen in zo’n bestuur zit en dus geen dictator is. In de politiek is dat ook zo. Als je in de regering komt en verantwoordelijkheid draagt, is het een stuk moeilijker om dingen zomaar voor elkaar te krijgen dan je vanaf de zijlijn roepend denkt. Maar die petten zijn daar niet zo van invloed op. Mijn collega Hans Kosterman zei altijd: ik kan er ook niets aan doen dat de wetgever het loonstrookje van mijn leden heeft opgeknipt en ondergebracht in verschillende rechtenorganisaties. Mijn taak in al die besturen is precies dezelfde en ik zit daar voor precies hetzelfde belang. Ik zeg ook precies hetzelfde met hetzelfde doel. Het wordt pas problematisch met die petten op het moment dat er tegengestelde belangen zouden zijn. Als je bij de ene club namens producenten en platenmaatschappijen zou moeten praten en bij de andere club namens uitvoerenden, bijvoorbeeld. Er zijn wel eens discussies intern, want soms zijn er tegenstellingen tussen belangen van verschillende groepen musici, maar uiteindelijk is de kracht van de bundeling groter dan de mate van verschil en geeft dat brede inzicht een grotere effectiviteit.

Jouw petten zitten elkaar dus niet in de weg.

Nee hoor. Hooguit in mijn agenda.

Zie ook

» Marketing en Business voor muzikanten – Strategieën & tips
» Muziekrechten, copyright, auteursrecht uitgelegd door een advocaat
» Technische rider – Wat het is en wat erop moet staan
» Contracten voor muzikanten – Leer de basis van het contractenrecht
» Rechtsvormen voor muzikanten: vof, eenmanszaak of…?
» Muzikanten & Belastingaangifte – Praktische adviezen