De resonator-gitaar of dobro – Een introductie

Uiteraard heeft iedereen zijn eigen associaties bij de klanken van een instrument. Maar ongetwijfeld zullen veel mensen de klanken van de resonatorgitaar (ook wel ‘dobro’ genoemd) associëren met het ruige landschap van de zuidelijke Verenigde Staten en de muziek die daarbij hoort. Geen wonder dat de resonatorgitaar zijn weg heeft gevonden in de bluegrass, country en blues. Als deze typische klank ergens thuishoort, is het wel in die muziek.

Foto’s: Gerard Burgers

• Karakteristiek geluid
• Dobro
• De resonator
• Round-neck en square-neck
• Stemmingen
• Goed om te weten
•     Resonate: A Guitar Story
• Zie ook

Karakteristiek geluid

De resonatorgitaar is een akoestische gitaar met een specifieke, eigen sound door de ingebouwde resonator. Hij wordt vooral in bluegrass, country en blues gebruikt en is er in veel verschillende uitvoeringen. Door sommigen de dobrogitaar genoemd, naar het merk dat deze gitaar bekend heeft gemaakt. Er zijn resonatorgitaren die helemaal van metaal zijn, of deels metaal en deels hout. Je hebt ze die je speelt als een gewone gitaar, maar ook die je op je schoot houdt (‘lap’). Ze hebben allemaal één ding gemeen: ze hebben één of meer zogeheten ‘cones’ ingebouwd, ook resonators genoemd (zie de foto hieronder). Die laten de gitaar harder klinken. De resonator staat via de brug in verbinding met de snaren en gaat meetrillen (resoneren) met de trilling van de snaren. Dit heeft een versterkend effect. Is de gitaar ook nog eens helemaal van metaal, dan wordt het geluid nog sterker en scherper. De resonatorgitaar is uitgevonden in de jaren twintig van de vorige eeuw. Gitaren waren destijds nog puur akoestisch en hadden moeite om in orkesten met blazers en banjo’s hoorbaar te blijven. De resonatorgitaar werd ontwikkeld om door dat orkestgeweld heen te snijden. Toen de elektrische gitaar opkwam, waren de resonatorgitaren in orkesten niet meer nodig. Maar door zijn karakteristieke geluid had hij inmiddels zijn plek gevonden in muziekstijlen als de bluegrass, country en blues.

Dobro

De resonatorgitaar is er in veel uitvoeringen van verschillende merken. Hij wordt ook wel dobrogitaar genoemd, naar het merk waarmee het instrument zijn doorbraak heeft gemaakt. De eerste resonatorgitaar is eind jaren twintig ontwikkeld door John Dopyera, een Amerikaan van Slowaakse afkomst. Dat deed hij op verzoek van steelgitaarspeler George Beauchamp, die graag een gitaar wilde met meer volume. In 1927 richtten ze samen de National String Instrument Corporation op, die het merk National op de markt bracht (dat nu nog steeds bestaat). Een jaar later verliet Dopyera het bedrijf National en startte samen met zijn broers een eigen fabriek onder de naam Dobro, wat staat voor Dopyera Brothers en wat in het Slowaaks ‘goedheid’ of ‘deugdelijkheid’ betekent. In de decennia daarna kwamen ook andere merken op en namen bestaande gitaarmerken resonatorgitaren op in hun assortiment. Het merk Dobro is sinds 1993 eigendom van Gibson, dat ook nog steeds resonatorgitaren onder de Dobro-naam produceert.

Een tricone-model resonatorgitaar

De resonator

Er zijn verschillende soorten resonators, onder te verdelen in drie groepen: de tricone, de single cone (‘biscuit’) en de single inverted-cone (‘spider bridge’). Het is begonnen met de tricone, ontwikkeld door John Dopyera en op de markt gebracht door National. De tricone bestaat uit drie met elkaar verbonden resonators die onder het bovenblad van de gitaar zitten. Ze staan in verbinding met de brug, waar de snaren overheen lopen. De resonators zijn doorgaans van aluminium. Toen John Dopyera met Dobro startte, ontwikkelde hij een ander type: de single cone. Deze heeft één resonator. Via een soort spinnenwebconstructie (‘spider’) staat hij in verbinding met de brug. Het merk National reageerde hierop door met een eigen single resonator te komen, de ‘biscuit’. Deze was al ontworpen door John Dopyera voordat hij National verliet. De single resonator heeft een houten ‘biscuit’ waarop de brug is bevestigd. Deze biscuit staat in verbinding met een resonator die het geluid naar achteren projecteert. In de wereld van resonatorgitaren zie je de termen style 1 en style 0 voorbijkomen. Met style 1 wordt doorgaans de single cone bedoeld en met style 0 de tricone. Maar deze terminologie wordt niet altijd even consequent toegepast.

Spider-model

Biscuit-model

Round-neck en square-neck

Alleen al door de verschillende resonators zijn er resonatorgitaren in vele varianten. Dat wordt nog erger doordat er ook nog eens resonatorgitaren zijn met een round-neck en een square-neck. De round-neck resonatorgitaar laat zich spelen als een conventionele akoestische gitaar en zo houd je hem ook vast tijdens het spelen. De square-neck resonatorgitaar heeft een dikke nek en ligt tijdens het spelen op schoot (zie de foto hieronder), zoals een lap steel gitaar. De snaren op de square-necks hebben een hoge actie. Dat wil zeggen, de snaren staan ver af van de toets en de fretten. Zo ver, dat de snaren niet worden ingedrukt tijdens het spelen, maar worden bespeeld met slide. En dan zijn er ook nog eens resonatorgitaren die helemaal van metaal zijn of deels metaal en deels hout. En uiteraard allemaal met eigen klankeigenschappen. Kortom, je favoriete gitaar kiezen in de resonatorwereld is een lastig verhaal. Maar goed, dat is eigenlijk het geval bij alle instrumenten en zeker bij gitaren. De tricones hebben een wat mildere, opener en zangeriger sound dan de single cones. De single cones hebben een wat snijdender sound en dat is ook de sound die de meeste mensen met de resonatorgitaar associëren. Gitaren waarin hout is verwerkt, maken de sound wat warmer en vanzelfsprekend wat ‘houtiger’.

Stemmingen

Je kunt de resonatorgitaar spelen als een gewone gitaar. Dus ook in de gebruikelijke stemming E-A-D-G-B-E. Maar de resonatorgitaar wordt vaak anders gestemd, zowel bij finger style spelen als bij slide. Dat is doorgaans een open stemming. Meest gebruikelijk zijn de G-stemming en de D-stemming. In de G-stemming klinkt een G-majeur akkoord zonder een snaar te hoeven indrukken. Deze stemming is als volgt: D-G-D-G-B-D. In de D-stemming klinkt een D-majeur akkoord. Deze stemming is als volgt: D-A-D-Fis-A-D. Deze stemming klinkt iets vrolijker dan de open G-stemming. Het mooie van slide-gitaar is dat je heel subtiel naar tonen toe kunt glijden en vibrato’s kunt maken. Volgens de liefhebbers mooier en subtieler dan het gebruikelijke opdrukken van een snaar bij ‘gewoon’ gitaar spelen. Nieuwsgierig naar de resonatorgitaar? Dan leven we in een mooie tijd, want op internet is er ongelooflijk veel over te vinden, te zien en te horen.

Links een glazen slide, rechts een slide van metaal

Zie ook

» Round-neck resonatorgitaren
» Square-neck resonatorgitaren
» Alle Resonatorgitaren
» Lap steel-gitaren
» Slides
» Alle Gitaren & Accessoires

» Nashville Number System: zo werkt het
» Welke gitaar voor jazz?
» Welke akoestische gitaar: western of klassiek?
» Wat zijn Ortega Horse Kicks?
» Gitaar spelen zonder plectrum: fingerpicking
» Met plectrum spelen: hier leer je hoe!
» Gelamineerde gitaar, solid top of all solid: wat is het verschil?
» Akoestische gitaar versterken – hoe voorkom je feedback?
» Gitaartabs leren lezen

5 fascinerende feitjes over de akoestische gitaar Wie heeft de gitaar uitgevonden? Hoeveel snaren heeft een gitaar? De gitaar: wat is dit voor instrument? Welke Elixir-snaren kies je? Online gitaar kopen: waarom wordt hij niet afgesteld geleverd?