Wat is scratchen?

Vraag aan iemand of hij een dj na wil doen en je zult diegene waarschijnlijk een scratch-beweging zien maken. Maar wat is scratchen eigenlijk? En wanneer gebruikt een dj dit? In dit blog leg ik uit hoe scratching ontstaan is, wat de basistechniek is en wat je nodig hebt. Om met dit laatste te beginnen: bij voorkeur twee draaitafels en een dj-mixer, of de digitale variant: een controller of mediaspelers. Spin it!

Dj als middelpunt

Toen hiphop in de jaren zeventig ontstond, was de dj eigenlijk het middelpunt van de vier pijlers waarop de hiphop is gebouwd: turntablism, breakdance, rap en (in mindere mate) graffiti. Nummers twee en drie kunnen niet zonder nummer één: de dj en zijn scratch-skills, ook wel turntablism genoemd. Om de b-boys (breakdancers) en rappers hun ding te kunnen laten doen, moest de dj een constante drumloop creëren waarbij zo weinig mogelijk andere instrumenten te horen waren. Met behulp van scratchen kreeg je bovendien een extra ritmetechniek die door de dj kon worden toegepast. Wie het scratchen ontdekt heeft? Mogelijk Grandmaster Flash, maar dat is niet zeker. Feit is dat hij een van de pioniers was op dit vlak, samen met Grand Wizzard Theodore, DJ Kool Herc en Afrika Bambaataa. Zij gebruikten voornamelijk oude funk-, soul- en R&B-platen in combinatie met de nieuwste techniek op dat moment: direct-drive draaitafels. Die startten en stopten snel, zodat je snel kon schakelen.

Scratchende breakbeats

Veel van de platen die de dj’s gebruikten waren uitermate geschikt voor de toepassing, omdat deze een goede drumgroove hadden en er momenten waren waarbij alleen de drummer te horen was of alleen de drummer en bassist (een bekend voorbeeld van zo’n plaat is Funky Drummer van James Brown). Hier konden de rappers op los gaan of konden de breakdancers hun halsbrekende toeren bij uithalen. Om deze zogenaamde breakbeats te bereiken, werden vaak twee dezelfde platen tegelijk gedraaid waarbij er telkens tussen de twee platenspelers werd geswitcht met behulp van een mengpaneel. Op het moment dat de ene break speelde, werd de andere plaat, onhoorbaar, met de hand teruggedraaid. Als je het geluid echter aan zou zetten, hoor je tijdens dat terugdraaien de muziek achteruit spelen. Dj’s merkten dat dat eigenlijk wel een gaaf effect gaf. Dit werd daarom ook vaak als op zichzelf staande ritmetechniek toegepast: scratchen.

Hoe moet je scratchen?

Scratchen is in essentie simpel: je zoekt een moment in de muziek (bijvoorbeeld het begin van je break) en herhaalt de eerste tel van die maat door je plaat naar voren te duwen en meteen weer terug te trekken. Zo krijg je het kenmerkende scratchgeluid (‘waka-waka’) en heb je meteen je eerste, fundamentele trucje te pakken: de baby scratch. (Dit is ook een goede techniek om een nieuwe plaat in te starten en zo te beatmatchen met je huidige track.) Uiteraard hoef je dit niet per se met het begin van een break te doen. Sterker nog, je kunt elk willekeurig stuk gebruiken en zo zelf je eigen tracks gaan bouwen. Ook de manier waarop je scratcht kan op veel verschillende manieren: heen en weer bewegen, snel terugtrekken, of scratchen in combinatie met je crossfader zodat je telkens maar een klein stukje van je scratch of andere track hoort.

Breid je kennis uit

Ken je muziek! Als je met vinyl draait, betekent dit dat je een olifantengeheugen moet hebben of geheugensteuntjes moet maken om de break te onderscheiden. In de ‘early days’ gebeurde dat door de bruikbare beginpunten in de nummers met een waskrijtje op de plaat te tekenen of door ronde, doorzichtige stickers op de plaat te plakken. Dit kan natuurlijk nog steeds, maar er zijn inmiddels speciale scratch-platen met non-stop break-beats. Als je een digitaal vinyl systeem (DVS) hanteert, kun je hot cues in je software zetten. Overigens hebben we het in dit blog vooral gehad over scratchen met draaitafels. Hierbij houd je de plaat tegen op een draaiend plateau. Dit is een heel andere ervaring dan bij een niet-draaiende platter, zoals die van een dj-controller. Je kunt hier meestal wel mee scratchen, alleen zal het gevoel duidelijk anders zijn. Tot slot: als je op een platenspeler scratcht, zorg er dan voor dat er een slipmat onder je plaat ligt, anders help je je vinyl naar zijn grootje. Bovendien gaat het scratchen op deze manier veel soepeler.

Waarom ben jij (nog niet) begonnen met scratchen? Laat het hieronder weten!

Zie ook

» Dj-draaitafels
» Elementen & Reservenaalden
» Slipmatten
» DVS-hardware & software
» Dj-mixers
» Dj-mediaspelers
» Dj-controllers
» Alle draaitafels & toebehoren
» Alle dj-gear

» Wat is sampling?
» Hoe leer ik beatmatchen?
» Draaitafel of platenspeler: wat is het meest geschikt om mee te dj’en?
» Wat is de beste dj-draaitafel voor mij?
» Hoe houd ik mijn vinyl in topconditie?
» De verschillen tussen een sferische en een elliptische naald
» Video: Demo Scratchen – Bax Music Digital Playground